ΚΡΙΤΙΚΕΣ 3.

Απόκρυφο χρονικό της Κωνσταντινούπολης

Με επίκεντρο τη ζωή ενός πανέμορφου 14χρονου βυζαντινού πρίγκιπα και μέσα από τα έκπληκτα μάτια ενός κοριτσιού, η Λεία Βιτάλη στήνει ιερή παγίδα για την μ,υθιστορηματική εκδοχή της άλωσης της Πόλης.

Στις 418 σελίδες της «Ιερής παγίδας», «το απόκρυφο χρονικό της Κωνσταντινούπολης». Η Άλωση, όπως ποτέ δεν μας έχουν αφηγηθεί. Με επίκεντρο τη ζωή ενός πανέμορφου 14χρονου βυζαντινού πρίγκιπα, γιου του πρωθυπουργού Λουκά Νοταρά, που, νομίζοντας ότι πολεμά το κακό, πέφτει ο ίδιος θύμα των σκοτεινών δυνάμεων του Βυζαντίου και του ερωτικού πόθου του Σουλτάνου Μωάμεθ του Πορθητή.
Μια μυθιστορηματική εκδοχή της ιστορικής Άλωσης της Πόλης με τα επακόλουθά της, μέσα από τα έκπληκτα μάτια ενός μικρού κοριτσιού που φωτίζει τις πλάνες: του χαρισματικού αδελφού, ενός ολόκληρου κόσμου. Σκιαγραφώντας ταυτόχρονα και το τέλος μιας χιλιόχρονης αυτοκρατορίας, στο κατώφλι μιας νέας αρχής.
Το όλον ζήτημα για την συγγραφέα, υπόθεση, τελικά, και καθαρά προσωπική, κάτι σαν χρέος:
«Υπάρχει κάποια στιγμή στη ζωή του συγγραφέα που νιώθει ότι θέλει να φύγει από τα στενά όρια του εαυτού του. Να εκπληρώσει, ας υποθέσουμε, ένα χρέος προς τους άλλους. Να μιλήσει, αν θέλετε, για τα κοινά. Γι’ αυτά που ταλανίζουν τον άνθρωπο σ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του. Ο πόλεμος, η ήττα, ο φόβος, η εκμετάλλευση των αδύναμων από τους ισχυρούς, η αλαζονεία της εξουσίας- είτε πολιτικής είτε εκκλησιαστικής- είναι θέματα που καίνε δίπλα μας. Ηθελα να μιλήσω γι’ αυτά. Η Αλωση της Κωνσταντινούπολης τα εμπεριέχει όλα. Και κάτι παραπάνω. Την αλλαγή του ρου της ιστορίας στα Βαλκάνια. Όπως καταλάβατε τη χρησιμοποίησα ασύστολα για να μιλήσω για όλα αυτά που καίνε. Και όχι μόνον γι’ αυτά. Επειδή κατάγομαι από την Κωνσταντινούπολη είχα ακόμη έναν λόγο. Τον ξεριζωμό! Που σφραγίζει εφόρου ζωής αυτούς που τον ένιωσαν στο κορμί και την ψυχή τους και- να σας πω και κάτι που ανακάλυψα- κληροδοτείται. Ο ξεριζωμός κληροδοτείται».
Και η «Ιερή παγίδα» έχει μια σειρά από τέτοιους, μικρούς ξεριζωμούς:
Ξεριζωμοί από την πατρίδα τους, όσον αφορά τους ήρωες, κυριολεκτικοί, η Ιουστίνη ξεριζωμένη από την Κωνσταντινούπολη στην Βενετία μας αφηγείται. Ξεριζωμοί από τη θρησκεία και την ιδεολογία τους, εφόσον με τον ένα ή με τον άλλον τρόπο, εν τέλει, προδόθηκαν ή απελπίστηκαν όλοι. Ξεριζωμοί απ’ ό,τι αγάπησαν διότι ή ανήκει αλλού ή αδυνατούν πια να το διεκδικήσουν. Ξεριζωμοί από το φύλο και από το ίδιο τους το κορμί, διότι συμβαίνει κάποιες φορές στη ζωή κι άλλος ν’ αποφασίζει ή να μας ορίζει. Ξεριζωμοί από την ίδια την αλήθεια, το αρχικό γεγονός, διότι έτσι όπως μέσα στον χρόνο γίνονται όλα τόσο ρευστά, ουδείς ξεχωρίζει τον προδότη από τον προδομένο: τα κάστρα εξάλλου πατιούνται από μέσα. Ξεριζωμοί από την βούλησή μας την ίδια.
Διότι η εξουσία, παντού: Στην πολιτική, στον Θεό, στα καθημερινά, τα οικογενειακά, στη σχέση συγγραφέα- ηρώων, και στον έρωτα ακόμα. Εκεί κι αν δεν παίζεται πια το παιχνίδι το εξουσιαστικό. Με θύμα που μπορεί να μεταβληθεί μέσα σε μια στιγμή σε θύτη: ο Οθωμανός ως θύμα μαγεύεται και ως θύτης σακατεύει το αντικείμενο του πόθου του. Ο Ιάκωβος ως θύτης φέρων την απόλυτη ομορφιά γίνεται θύμα αυτής ακριβώς της υπερβολής της φύσης. Το υπερβολικό εντέλει σκοτώνει τους ανθρώπους. Λες και το μεγάλο ταλέντο, η απόλυτη ομορφιά να είναι ύβρις προς τους Θεούς ή τη ζωή και να απαιτούν από τον φέροντα στο ακέραιο το τίμημά του.
Κι εδώ έρχεται μια Λεία Βιτάλη σχεδόν ταχυδακτυλουργική και στήνει το σκηνικό της ήττας με τους σκοτεινούς και αντιφατικούς ήρωές της. Με αφηγήτρια την Ιουστίνη που ντυνόταν αγορίστικα ως παιδί- διότι αγόρι την επιθύμησαν οι γονείς της και η οποία ταυτιζόταν τόσο με τον Ιάκωβο που ώρες- ώρες γίνεται εκείνος! «Ακουγα μέσα μου τους χτύπους της καρδιάς του, λαχταρούσα με τις επιθυμίες τους, έβλεπα ακόμη και τα όνειρά του, κι όλα αυτά μ’ έναν τρόπο μαγικό, που ούτε εγώ η ίδια μπορώ ακόμη να εξηγήσω. Χωρίς να επιδιώκω, μπορούσα ξαφνικά να βυθίζομαι ολόκληρη μέσα του, να γίνομαι αυτός ο ίδιος, κι αυτό με χαροποιούσε τόσο πολύ, που δεν ζητούσα να ζήσω άλλη ζωή, παρά μόνο τη δική του».
Κι αυτό κάνει. Βυθίζεται μέσα του και γράφει γι’ αυτόν. Περνά μέσα απ’ αυτόν μια κομβικής σημασίας εποχή, τα δεινά της ζωής και όλων των άλλων. Η άλωση της Πόλης μέσα από την άλωση, τελικά, του ενός. Η άλωση του ενός, απόρροια της άλωσης της Πόλης.
Και όσο για το αν την θέλγουν οι σκοτεινοί ήρωες και οι σκοτεινές ιστορικές περίοδοι την συγγραφέα, ούτε λόγος! Το σκοτάδι λειτουργεί για την Λεία Βιτάλη, σαγηνευτικά. Εκεί ανακαλύπτει τις βαθύτερες αλήθειες: τα κίνητρα που δεν έχουν ομολογηθεί. Τις επιθυμίες που δεν τόλμησαν ποτέ να εκφραστούν. Τα αθέατα και ανομολόγητα που καθορίζουν τις πράξεις μας, τελικά.
Ένα μεσαιωνικό χρονικό που εκτυλίσσεται σε τρεις πόλεις, Κωνσταντινούπολη, Αδριανούπολη, Βενετία και πάλι για τις βαθύτερες αλήθειες μας, τα ανομολόγητα κίνητρα και τις ανέκφραστες επιθυμίες μας μιλάει.

Από την Ελένη Γκίκα

(Δημοσιεύτηκε στο ΕΘΝΟΣ ΑΟΥΤ την Κυριακή 8.4.2007)