ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ 2.

Μυθιστορήματα, διηγήματα, παραμύθια, θεατρικά έργα, σενάρια για τον κινηματογράφο, την τηλεόραση, τη διαφήμιση. Σίγουρα τίποτα δεν σταματά τη συγγραφική ορμή της. Πνεύμα ανήσυχο. Διαρκώς περίεργη ταξιδεύει από το παρόν στο παρελθόν και φυλάει τα βραβεία της χωρίς έπαρση μόνο σαν ενθύμια του ταξιδιού. Η Λεία Βιτάλη επιστρέφει με ένα βιβλίο που τη συνδέει με τον τόπο καταγωγής της αλλά και με την ιστορική μνήμη. Σε εποχές που παράξενα μυρίζουν σκουριά και η ιστορία μπαίνει στο κρεβάτι του Προκρούστη η Λεία Βιτάλη μυθιστορεί με φόντο την άλωση της Κωνσταντινούπολης στο μυθιστόρημά της «Ιερή Παγίδα».

Λεία Βιτάλη/Συγγραφέας

Οι «ήρωες» και οι «αγιοποιήσεις» συντηρούν τις αφορμές για πολέμους

-Γιατί επιλέξατε το Βυζάντιο και την περίοδο της Άλωσης ως πλαίσιο για το νέο σας μυθιστόρημα;
«Προσπάθησα αλλά δεν κατόρθωσα να αντισταθώ στη γοητεία του Βυζαντίου για άλλη μια φορά. Είναι μια εποχή σκοτεινή, δαιμονική, απόρθητη ακόμη. Ιδιαίτερα η άλωση της Κωνσταντινούπολης έχει άπειρα σκοτεινά σημεία και προσφέρεται για εξερεύνηση. Σημεία που μοιάζουν με τη δική μας εποχή. Η βία, ο πόλεμος, η διάθεση για παγκόσμια κυριαρχία, ο θρησκευτικός φανατισμός, οι ίντριγκες, οι ένοχοι κρυφοί έρωτες ποτίζουν κάθε σελίδα αυτής της ιστορικής περιόδου. Η αρχή έγινε όταν προσπάθησα να βρω τις ρίζες μου κι άρχισα να «ταξιδεύω» προς τα πίσω στο χρόνο. Εκεί συνάντησα έναν ήρωα που δεν έχει μιλήσει αρκετά γι’ αυτόν η επίσημη ιστορία. Είναι ο δεκατετράχρονος γιος του τελευταίου πρωθυπουργού του Βυζαντίου, ο Ιάκωβος Νοταράς. Μια συγκλονιστική μορφή που μέσα από την εφηβική του αθωότητα και ορμή διαμόρφωσε κατά κάποιον τρόπο ένα κομμάτι της ιστορίας της άλωσης. Οι ιστορικοί της εποχής διίστανται. Άλλοι λένε ότι ο Μωάμεθ ο πορθητής τον σκότωσε μετά την άλωση. Και άλλοι ότι τον ερωτεύθηκε παράφορα και τον απήγαγε στο χαρέμι του. Ακολούθησα τη δεύτερη εκδοχή, όχι αυθαίρετα, αλλά διότι αργότερα η ιστορία τον βρίσκει εν ενεργεία στη Βενετία. Μέσα από την ιστορία αυτού του έφηβου παρακολουθώ την ιστορία της εποχής. Αν θέλετε είναι μια άλλη εκδοχή.»
-Πόση σημασία έχει το ταξίδι στην ιστορία; Προσφέρει αυτογνωσία; Γνώση; Δύναμη; Ή τι άλλο;
«Όλα αυτά που λέτε αλλά και κάτι ακόμη εξ ίσου σημαντικό. Τη συνειδητοποίηση της συνέχειάς μας μέσα στον χρόνο. Είμαστε αυτό που είμαστε εξ αιτίας των επιλογών εκείνων. Και οι επιλογές οι δικές μας θα διαμορφώσουν τον αυριανό κόσμο.»
-Συνήθως όταν γράφετε αγαπάτε να ακροβατείτε ανάμεσα στην πραγματικότητα και τον σουρεαλισμό. Πως εκφράζεται αυτή σας η … διάθεση σε ένα μυθιστόρημα σε ιστορικό φόντο;
«Μα κάνει την ιστορία να μοιάζει με παραμύθι! Κοιτάξτε, δεν με εκφράζουν τα στεγνά γεγονότα και οι αναλύσεις. Γράφω μυθιστόρημα. Που σημαίνει ότι επινοώ μια πραγματικότητα και κινούμαι χαλαρά μέσα σ’ αυτήν με τη φαντασία μου. Έτσι μπορώ να εκφράσω τις αλήθειες μου καλύτερα. Συμπληρώνω αν θέλετε τα κενά της ιστορίας με τη μυθοπλασία χωρίς ωστόσο να παραποιώ ό,τι έχω ανασύρει από τις ιστορικές πηγές. Τώρα που το εκφράζω αυτό, μου φαίνεται απίστευτο, αλλά τη στιγμή που το δημιουργώ είναι κάτι απόλυτα φυσικό.»
-Βάζετε μια γυναίκα να αφηγείται την ιστορία και γενικότερα η γυναίκα έχει έναν ξεχωριστό ρόλο στο έργο σας. Αυτό συμβαίνει επειδή: Εκτιμάται το ρόλο που παίζει η γυναίκα; Θέλετε να επιβάλετε τη γυναίκα σε έναν ανδρικό κόσμο; Εκφράζεται μια ευχή να παίζει η γυναίκα ρόλο;
«Η αφηγήτριά μου είναι μια έφηβη που διηγείται την ιστορία του αδελφού της με την αφοπλιστική αφέλεια της ηλικίας της. Νομίζω ότι η επιλογή να διηγηθεί αυτό το κορίτσι την ιστορία δίνει στη διήγηση αυτό που λέτε σουρεαλιστικό. Με τον ιδιαίτερο ανάλαφρο τρόπο της μιλάει για τα πιο βίαια και οδυνηρά γεγονότα που σημάδεψαν τον πρωταγωνιστή. Την απαγωγή του, τον βιασμό του, τον ευνουχισμό του, τον έρωτά του για τη γυναίκα του αδελφού του, τη μυστική ζωή του σ’ ένα καταγώγιο της Βενετίας, και όλα τα άλλα γεγονότα που σφράγισαν τη ζωή του. Δεν προσπάθησα να επιβάλω μια γυναίκα στην ιστορία μου, η ιστορία μου επέβαλε αυτό που της ταίριαζε καλύτερα. Μπορεί να είναι μια ασυνήθιστη αφήγηση αλλά προσωπικά με γοήτευσε και της παραδόθηκα άνευ όρων. Ποιος είπε άλλωστε ότι οι γυναίκες δεν έχουν τον ρόλο τους στην ιστορία;»
-Σήμερα που τόσο έντονη έγινε η συζήτηση για το βιβλίο της ιστορίας της 6ης τάξης του δημοτικού θεωρείτε ότι αντέχει το … περιβάλλον, ένα βιβλίο που δεν καθαγιάζει, δεν απολυτοποιεί, δεν βάζει σε βάθρο τα γεγονότα και τα ιστορικά πρόσωπα;
«Στην εποχή μας θα έλεγε κανείς ότι δεν ταιριάζει ο σκοταδισμός. Υφίσταται βεβαίως αλλά η ίδια η εποχή τείνει να τον αποβάλει. Τουλάχιστον ένα μέρος των συνανθρώπων μας. Προσωπικά δεν πιστεύω στους «ήρωες», θεωρώ ότι οι αγιοποιήσεις απομακρύνουν τους λαούς και συντηρούν τις αφορμές για πολέμους. Από τη μια είναι πλούτος για έναν λαό να έχει θρύλους και μύθους, από την άλλη η ιστορία απέδειξε ότι δεν μπορούμε να επιβιώσουμε μ’ αυτά. Η παγκόσμια ειρήνη απαιτεί τη σύγκλιση των λαών και την άμβλυνση των διαφορών τους. Δεν πιστεύω ότι προσφέρει τίποτα πλέον η συντήρηση του μύθου για το «κρυφό σχολειό» των παπάδων. Χωρίς αυτό να σημαίνει βεβαίως ότι πρέπει να φτάνουμε στο άλλο άκρο, δηλαδή να ξεχάσουμε τις αιτίες που οδήγησαν π.χ. στη μικρασιατική καταστροφή.»
-Τι ρόλο παίζουν ή επιθυμείτε να παίζουν τα ιστορικά μυθιστορήματα; Να «διορθώνουν» τις ιστορικές ανακρίβειες; Να δούνε την ιστορία από μια σκοπιά πιο ανθρώπινη; Να φωτίσουν όψεις και να αναδείξουν γεγονότα και ανθρώπους; Να κάνουν πιο ενδιαφέρουσα την «κλασική» ιστορία;
«Ξέρετε, πιστεύω ότι το ιστορικό μυθιστόρημα σήμερα δεν έχει λόγο ύπαρξης αν δεν έχει κάτι διαφορετικό ή κάτι νέο να πει. Αν θέλετε μια διαφορετική εκδοχή, έστω και αιρετική. Η αμφισβήτηση προωθεί δημιουργικό διάλογο, δεν είναι; Προσωπικά βλέπω το ιστορικό μυθιστόρημα ανθρωποκεντρικά. Πρωταγωνιστές είναι οι άνθρωποι και όχι τα γεγονότα. Πρωταγωνιστής στην «Ιερή Παγίδα» είναι ο Ιάκωβος και όχι η άλωση. Αυτό αυτομάτως αλλάζει την οπτική γωνία. Συμπληρώνει τα κενά της επίσημης ιστορίας. Ο συγγραφέας αυτό μπορεί να το κάνει διότι δεν έχει τον ανασταλτικό παράγοντα της «αντικειμενικότητας» που έχει ο ιστορικός. Μ’ αρέσει η ιστορία, ο,τιδήποτε μυρίζει ανθρώπινη περιπέτεια. Κι αν θέλετε στο βάθος δεν πιστεύω στην αντικειμενικότητα. Είναι κι αυτή ένας μύθος.»
-Τι έρευνες κάνατε πριν γράψετε την «Ιερή Παγίδα»;
«Μπορώ να πω ότι απέκτησα μια ολόκληρη βιβλιοθήκη με βιβλία που αφορούν το Βυζάντιο και ιδιαίτερα την εποχή της άλωσης, λίγο πριν από αυτήν και λίγο μετά. Μου πήρε η έρευνα γύρω στα 6 χρόνια. Κι άλλα τόσα η συγγραφή του βιβλίου. Δεν πιστεύω ότι θα μπορέσω να ξαναδουλέψω με τέτοιο τρόπο. Ήταν εξουθενωτικό. Αλλά και φοβερά γοητευτικό. Μοιάζει σα να γνώρισα στ’ αλήθεια από κοντά όλους αυτούς τους ανθρώπους που πέρασε από πάνω τους η άλωση. Τον Ιάκωβο, την Ιουστίνη, τον ίδιο τον Μωάμεθ, τον αμφιλεγόμενο Γεννάδιο.»
-Επόμενο ταξίδι γραφής. Τι να περιμένουμε. Μια ακόμα περιπέτεια στο χώρο της ιστορίας ή …;
«Έχω ήδη ξεκινήσει κάτι καινούριο που αφορά τη σύγχρονη εποχή. Μάλιστα το γράφω στο μπλογκ μου στον αέρα. Μπορεί ο καθένα να μπει στο www.leiavitali.blogspot.com και να το δει, να σχολιάσει ή να προτείνει. Ξέρετε όσο με συναρπάζει το παρελθόν και οι βουτιές στον χρόνο, τόσο με διεγείρει η σύγχρονη τεχνολογία. Αντιφατικό; Πιθανώς, αλλά αυτές οι αντιφάσεις είναι μέρος της ζωής και της τέχνης ενός συγγραφέα.»

ΤΕΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ
(Δημοσιεύτηκε στην Ημερησία στις 5.4.07)