ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 4.

ΛΕΙΑ ΒΙΤΑΛΗ

Η ΣΥΝΤΑΓΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ
ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ

Πολυγραφότατη και πολυβραβευμένη η Λεία Βιτάλη επανέρχεται στο λογοτεχνικό προσκήνιο με την «Ιερή Παγίδα», ένα μυθιστόρημα που εκτυλίσσεται στην Κωνσταντινούπολη και την Αδριανούπολη στους καιρούς της Άλωσης. Η συγγραφέας μιλάει στο «HEART» για την τέχνη της, τον πολιτισμό και την πολιτική.

Οι οικογενειακές σας ρίζες βρίσκονται στην Κωνσταντινούπολη. Στην «Ιερή Παγίδα» γράφετε για την Πόλη και την Αλωση. Είναι, άραγε, αυτό το βιβλίο ένας νόστος;

« Κάτι περισσότερο, θα έλεγα. Μια βουτιά στο παρελθόν που μας έχει διαμορφώσει. Γιατί αυτό πιστεύω ότι είναι η ιστορία. Ένα σύνολο από αιτίες που μας οδήγησαν μέχρις εδώ. Και φυσικά θεωρώ την άλωση κορυφαίο γεγονός, όχι μόνο των Βαλκανίων, αλλά και της Δύσης γενικότερα.»

Το Βυζάντιο σαν εποχή σας διευκολύνει να μιλήσετε για το σήμερα;

«Ακριβώς. Ήθελα να μιλήσω για το σήμερα. Αλλά τα γεγονότα της επικαιρότητας είναι ένα καυτό υλικό που σε αναγκάζει να βρίσκεσαι εν θερμώ όταν θέλεις να μιλήσεις γι’ αυτά. Δηλαδή για τον πόλεμο, για την ήττα των αδύναμων, για την απληστία των δυνατών, για την εκμετάλλευση, για τον θάνατο των ανυπαίτιων. Η εποχή του Βυζαντίου είναι μια σκοτεινή εποχή σαν τη δική μας και τα εμπεριέχει όλ’ αυτά. Μιλώντας για τότε είναι σαν να μιλάς για τώρα. Βλέπεις ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται και ίσως αυτή την επανάληψη να μη μπορέσουμε να τη σταματήσουμε ποτέ. Το γεγονός ότι η Κωνσταντινούπολη είναι ο τόπος της καταγωγής μου με έκανε να γυροφέρνω εκεί τα τελευταία χρόνια ψάχνοντας τις ρίζες μου. Εκεί λοιπόν συναντήθηκα με έναν ήρωα που δεν είπε γι’ αυτόν πολλά η επίσημη ιστορία. Τον μικρότερο γιο του τελευταίου πρωθυπουργού του Βυζαντίου, τον Ιάκωβο Νοταρά, για τον οποίον άλλοι λένε ότι τον σκότωσε ο Μωάμεθ ο Πορθητής μετά την άλωση κι άλλοι ότι τον απήγαγε στο χαρέμι του νιώθοντας γι’ αυτόν ερωτική έλξη. Δίνω λοιπόν μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας εκείνων των χρόνων μέσα από τη ζωή αυτού του δεκατετράχρονου πρίγκιπα, που η άλωση πέρασε στην κυριολεξία από το κορμί και την ψυχή του. Γι αυτό το βιβλίο δούλεψα 11 χρόνια. Δεν ξέρω αν έγραψα ένα καλό, όπως λένε, βιβλίο, αλλά, θέλω να πιστεύω, ότι βγήκα απ’ αυτό λιγάκι πιο σοφή.»

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΒΟΥΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Συμμερίζεστε την άποψη ότι πρέπει να διαγράψουμε ό,τι «ξύνει πληγές» στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας; Ή, για να το θέσω διαφορετικά, είναι δυνατόν και υπό ποιες προϋποθέσεις η γνώση της Ιστορίας να ενώσει;

« Έχουμε υποχρέωση, πιστεύω, να κοιτάξουμε κατάματα το κοινό μας παρελθόν, τις πληγές μας που λέτε, και να αναρωτηθούμε για τους ενόχους. Είναι γνωστό πλέον ότι η διδασκαλία της ιστορίας έχει σκοπό, όχι τη γνώση, αλλά, κατά κάποιον τρόπο, τον υποδαυλισμό των αντιθέσεων μεταξύ των λαών δημιουργώντας εθνικούς ήρωες. Ωστόσο, για να είμαι ειλικρινής, δεν πιστεύω ότι η γνώση της ιστορίας και μόνον είναι ικανή να ενώσει. Χρειάζεται πολιτική βούληση και εκπαίδευση χρόνων.»

Ποια καινούρια, ή όχι τόσο γνωστά ιστορικά στοιχεία κομίζετε με το μυθιστόρημά σας;

«Κατά τη γνώμη μου το καινούριο ιστορικό μυθιστόρημα δεν έχει λόγο ύπαρξης αν δεν φέρνει στο φως νέα στοιχεία. Ή τουλάχιστον μια άλλη άποψη. Στην «Ιερή Παγίδα» υπάρχουν νέα στοιχεία καθώς και μια νέα οπτική της άλωσης, του ρόλου του κλήρου και των αρχόντων, του πάπα και της ταυτότητας των Ελλήνων. Δεν τα ανακάλυψα προσωπικά, δεν είμαι ιστορικός, αλλά τα καταθέτω σαν άποψη στους αναγνώστες μου μέσα από μια αφήγηση σαν παραμύθι.»

Το ιστορικό μυθιστόρημα μπορεί να διδάξει Ιστορία;

«Δεν θα έλεγα ότι αυτός είναι ο στόχος. Αλλά σίγουρα δίνει ερεθίσματα για να σκύψεις πάνω στην ιστορία. Και το κυριότερο είναι, πιστεύω, ότι μπορεί να διευρύνει τους ορίζοντες της κρίσης του αναγνώστη. Το διάβασμα σημαντικών βιβλίων έτσι κι αλλιώς διευρύνει την κρίση. Κόντρα στην ισοπέδωση και τον σκοταδισμό των «τυποποιημένων» απόψεων.»

ΡΟΚ ΚΑΙ ΛΑΓΝΕΙΑ

Με ποιο μουσικό θέμα θα συνδυάζατε την ανάγνωση της «Ιερής Παγίδας»;

«Με το “Harem” της Sarah Brightman αλλά και τους Γρηγοριανούς Ύμνους από τη λειτουργία της Αγίας Παρασκευής, με το “Magic Carpet Ride” των Bedlam αλλά και το “Earth upon Earth” των Μediaeval Baebes και ό,τι άλλο συνδυάζει μυστικοπάθεια, λαγνεία και ροκ.»

Τι είναι για σας η τέχνη της γραφής;

«Η τέχνη να απελευθερώνεις τα φαντάσματα του υπογείου. Για να δουλέψει ο συγγραφέας, ακόμη και ένα ιστορικό μυθιστόρημα, χρησιμοποιεί κομμάτια του εαυτού του. Αν ο συγγραφέας ακολουθεί… το ένστικτό του, κάνει πάντα το καλύτερο που μπορεί. Όσο πιο αληθινό, τόσο πιο εκρηκτικό το μείγμα πραγματικότητας και μυθοπλασίας. Και τόσο πιο αληθοφανές. Αλλά χρειάζεται τόλμη από πλευράς του συγγραφέα. Να είναι έτοιμος γι’ αυτό «σαν από καιρό». Φυσικά είναι επώδυνο. Αλλά και λυτρωτικό. Στα μαθήματα δημιουργικής γραφής, που κάνω κατά καιρούς, η πρώτη άσκηση που δίνω έχει να κάνει με μια βουτιά στον εαυτό μας.»

Με ποιους τρόπους, πέραν του έργου του, δύναται ο άνθρωπος των Γραμμάτων να αντισταθεί στην ομοτροπία, στην ευτέλεια και στην ακαλαισθησία που κυριαρχούν, αν μη τι άλλο σε επίπεδο εντυπώσεων;

«Μα ο άνθρωπος των Γραμμάτων, κύριε Χρονόπουλε, δεν παύει να είναι άνθρωπος. Και γράφει πάντα αυτό που πιστεύει. Αν αυτό που πιστεύει έχει να κάνει με την αντίστασή του στην ευτέλεια και την υποκρισία και όλα αυτά που αναφέρετε, θα τα έχει ήδη κάνει πράξη στη ζωή του. Ο συγγραφέας είναι ο ίδιος ο άνθρωπος που ανιχνεύεται στα γραπτά του. Ακόμη και αν υποκρίνεται το αντίθετο.»

Υπάρχει για τη λογοτεχνία «συνταγή επιτυχίας»;

«Η μόνη συνταγή που μπορώ να δώσω έχει ένα υλικό αλλά πολύ από αυτό. Αλήθεια! Όσο περισσότερη αλήθεια σηκώνει. Ακόμη και αν γράφεις δοκίμιο φιλοσοφίας ή «άρλεκιν» ή αλήθεια, η προσωπική αλήθεια εννοώ, θα το απογειώσει. Αλλά για να είμαστε και ρεαλιστές, μετά υπεισέρχεται και ο παράγων της αγοράς. Εκεί σηκώνω τα χέρια ψηλά. Οι νόμοι του μάρτεκινγκ είναι… κινέζικα. Έτσι κι αλλιώς προσωπικά ζούσα, ζω και θα ζω σ’ έναν κόσμο πέρα για πέρα αληθινό. Της φαντασίας!»

ΦΩΤΗΣ ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ

(Δημοσιεύτηκε στο HEART του Ελεύθερου Τύπου)