Thursday, November 08, 2007

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 8

Νέα Ελληνική Λογοτεχνία
ΛΕΙΑ ΒΙΤΑΛΗ
Παραγωγική και με διακρίσεις σε θεατρικά έργα και μυθιστορήματα

- Τι σας έφερε στα νερά της πεζογραφίας;
- Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ταξίδευα με τις ιστορίες. Όταν δεν ήξερα ακόμη γραφή τις διηγιόμουν. Μετά άρχισα να τις γράφω. Ακόμη το μέσον που με ταξιδεύει στη ζωή είναι οι ιστορίες. Δεν ξέρω αν έζησα ποτέ την αληθινή πραγματικότητα. Και για να πω την αλήθεια δεν είμαι σίγουρη ότι κανείς μας μπορεί να τη ζήσει χωρίς να την μεταπλάσει σε ιστορίες κάποιας μορφής.

- Πώς εισπράττετε το ελληνικό μυθιστόρημα της σήμερον, κυρίως αυτό της «παραλίας». Αφήνει τελικά θετικά πράγματα στον αναγνώστη;
- Όλα τα μυθιστορήματα είναι ιστορίες. Ακόμη κι αυτά που λέτε της «παραλίας». Δεν αποκλείει τίποτα να είναι καλογραμμένα και να έχουν μια ενδιαφέρουσα ιστορία να διηγηθούν που κάποιος επιθυμεί να τη διαβάσει. Δεν υπάρχουν πια κακογραμμένα βιβλία. Στην πλειονότητά τους χουν αρχή μέση τέλος και κεντρικό θέμα. Είναι γραμμένα σύμφωνα με τους κανόνες συγγραφής ενός μυθιστορήματος. Μπορεί να λείπει η εμβάθυνση στους χαρακτήρες, το ψάξιμο πίσω από την ιστορία, ο αφουγκρασμός των ψυχικών κραδασμών, ο σπινθήρας, αν θέλετε, που θα το απογειώσει. Αλλά κάθε μυθιστόρημα, πιστεύω, είναι ο καθρέφτης του δημιουργού του. Ποτέ κανείς δεν έγραψε με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι ο ίδιος μπορεί να αντιμετωπίσει, να κρίνει ή να γευτεί τη ζωή. Ακόμη και στην περίπτωση που το μυθιστόρημα είναι ελάχιστα αυτοβιογραφικό, πίσω από την αφήγηση υπάρχει ο ίδιος ο συγγραφέας. Είναι σα να μου λέτε εμένα να γράψω ένα μυθιστόρημα στα κινέζικα. Μα αφού δεν τα ξέρω πώς να το γράψω; Απλά πράγματα.

- Έχετε υπηρετήσει απ’ ότι γνωρίζω το ιστορικό μυθιστόρημα. Προτιμάτε να γράφετε πεζά αυτού του είδους, κοινωνικά ή θεατρικά έργα;
- Να μια ερώτηση που κατά τη γνώμη μου δεν έχει πραγματική απάντηση. Σε όλα μου τα μυθιστορήματα υπάρχει μέσα το ιστορικό ή το κοινωνικό στοιχείο. Ακόμη και στα διηγήματά μου ή στα θεατρικά μου έργα. Λατρεύω την ιστορία και όλα όσα μας διαμορφώνουν. Θα ήταν δύσκολο για μένα να μην εντάσσω σε ένα ιστορικό ή κοινωνικό πλαίσιο τις ιστορίες μου. Αφού οι ίδιες οι ιστορίες έχουν δημιουργηθεί από αυτό. Δεν διαλέγω ποτέ τι είδος θα γράψω. Αυτό γίνεται μόνο του. Αυτό που διεγείρει την επιθυμία μου να ασχοληθώ μαζί του, φέρει αφ’ εαυτού του τη μορφή.

- Τι κατά τη γνώμη σας είχε περισσότερη ανταπόκριση από το συγγραφικό σας έργο, ο θεατρικός λόγος ή το μυθιστόρημα;
- Να σας πω την αλήθεια δεν μπορώ να τα ξεχωρίσω. Νομίζω και τα δυο. Είχα εξαιρετικές κριτικές και πολύ κακές ταυτόχρονα για το ίδιο έργο. Συγχρόνως ορισμένα βιβλία μου διαβάστηκαν πολύ και μεγάλος αριθμός ατόμων παρακολούθησε τα θεατρικά μου έργα και εδώ και στο εξωτερικό. Όμως όλα αυτά άργησαν να γίνουν. Τα βιβλία μου άρχισαν να εκδίδονται το 1986. Και χτυπάω πόρτες θεάτρων από πολύ νωρίτερα.

- Πριν χρόνια η «Άννα Χ» έγινε σειρά στην τηλεόραση. Κατά πόσον ένα έργο μπορεί να αποδώσει στην τηλεόραση τις πτυχές των ποιοτικών στοιχείων που έχει στο βιβλίο;
- Η εικόνα είναι εικόνα. Το βιβλίο εμπεριέχει νοήματα που δεν απεικονίζονται. Πάντα κάτι θα μείνει έξω. Και αν προσπαθήσουν οι συντελεστές να συμπεριληφθεί, τότε σαν ταινία θα γίνει βαρετή. Φυσικά παίζει ρόλο η ικανότητα του σκηνοθέτη να αντιληφθεί αλλά και η οικονομική ευχέρεια του παραγωγού να χρηματοδοτήσει γενικότερα την παραγωγή. Το «Άρωμα» που είδα τελευταία ήταν μια ακριβή παραγωγή, είχε πολύ καλές ερμηνείες, εξαιρετικά σκηνικά, φωτισμούς, γενικά τεχνική υποστήριξη, δυνατό σενάριο. Αλλά δεν είχε το… ‘αρωμα του βιβλίου.

- Αν η δημιουργική γραφή απελευθερώνει τα ένστικτα, μήπως η κριτική τα περιορίζει;
- Ελάτε τώρα. Δεν γράφουμε για την κριτική. Απλώς μας ενδιαφέρει η γνώμη κάποιων κριτικών που εκτιμάμε. Όταν η κριτική είναι καλοπροαίρετη κι όταν υποδεικνύει πράγματα που μπορούν να βοηθήσουν είναι καλοδεχούμενη ακόμη και αρνητική. Αν ο συγγραφέας ακολουθεί… το ένστικτό του κάνει πάντα το καλύτερο που μπορεί. Το πρόβλημα αρχίζει όταν ο συγγραφέας δεν αφήνεται να παρασυρθεί και προσπαθεί να χειραγωγήσει το υλικό του σύμφωνα με τη λογική του. Τότε δεν γράφει μυθιστόρημα αλλά δοκίμιο. Δεν το θεωρώ υποδεέστερο. Απλώς είναι διαφορετικό. Το μυθιστόρημα θέλει… τρέλα! Όχι βέβαια ότι δεν πρέπει να ελέγχεις τις κινήσεις σου. Η χρυσή τομή του μυθιστορήματος νομίζω βρίσκεται στα όρια που συναντιέται η τρέλα με τη λογική.

- Γιατί διαλέξατε το Βυζάντιο σαν εποχή στο τελευταίο σας βιβλίο που κυκλοφορεί, την «Ιερή Παγίδα»;
- Ήθελα να μιλήσω για το σήμερα. Αλλά τα γεγονότα της επικαιρότητας είναι ένα καυτό υλικό που σε αναγκάζει να βρίσκεσαι εν θερμώ όταν θέλεις να μιλήσεις γι’ αυτά. Δηλαδή για τον πόλεμο, για την ήττα των αδύναμων, για την απληστία των δυνατών, για την εκμετάλλευση, για τον θάνατο των ανυπαίτιων. Η εποχή του Βυζαντίου είναι μια σκοτεινή εποχή σαν τη δική μας και τα εμπεριέχει όλ’ αυτά. Μιλώντας για τότε είναι σαν να μιλάς για τώρα. Βλέπεις ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται και ίσως αυτή την επανάληψη να μη μπορέσουμε να τη σταματήσουμε ποτέ. Επιπλέον η Κωνσταντινούπολη είναι ο τόπος της καταγωγής μου και όλο εκεί γυροφέρνω τα τελευταία χρόνια ψάχνοντας τις ρίζες μου. Εκεί λοιπόν, καθώς βουτούσα στο παρελθόν, συναντήθηκα με την Άλωση. Και ανακάλυψα έναν ήρωα που δεν είπε γι’ αυτόν πολλά η επίσημη ιστορία. Τον μικρότερο γιο του τελευταίου πρωθυπουργού του Βυζαντίου, τον Ιάκωβο Νοταρά. Είναι ένας αμφιλεγόμενος ήρωας για τον οποίον άλλοι λένε ότι τον σκότωσε ο Μωάμεθ ο Πορθητής μετά την άλωση κι άλλοι ότι τον απήγαγε στο χαρέμι του νιώθοντας γι’ αυτόν ερωτική έλξη. Προτίμησα τη δεύτερη εκδοχή. Δίνω λοιπόν μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας τότε μέσα από τη ζωή αυτού του δεκατετράχρονου πρίγκιπα που η άλωση πέρασε στην κυριολεξία από το κορμί και την ψυχή του. Γι αυτό το βιβλίο δούλεψα 11 χρόνια. Δεν ξέρω αν έγραψα ένα καλό, όπως λένε, βιβλίο, αλλά, θέλω να πιστεύω, ότι βγήκα απ’ αυτό πιο σοφή.

- Οι αποκλίσεις τρέφουν το συγγραφέα ή καλλιεργούν τη βουλιμία του αναγνώστη;
- Θα έλεγα γιατί όχι και τα δυο. Αλλά βέβαια δεν συμβαίνει με όλους τους συγγραφείς ούτε με όλους τους αναγνώστες. Χρειάζεται τόλμη και από τα δυο μέρη.

- Στο όνομα της αλήθειας, πότε ο συγγραφέας μπορεί να αγνοήσει τη δεοντολογία και να υπεισέλθει σε «απαγορευμένα» πεδία;
- Κατ’ αρχήν δεν πιστεύω ότι υπάρχει μια και μοναδική αλήθεια, για να εξηγούμαστε. Από κει και ύστερα ο συγγραφέας όχι απλώς μπορεί αλλά, θα έλεγα, έχει υποχρέωση να αγνοεί τη δεοντολογία. Και να υπεισέρχεται με ανατομικό νυστέρι, αν μπορεί, στα απαγορευμένα πεδία. Για μένα αυτό θα πει συγγραφέας. Να δείχνει εκείνο το πρόσωπο της πραγματικότητας που μόνος του ο αναγνώστης δεν έχει τη δυνατότητα να αντικρίσει. Ο συγγραφέας δεν είναι διασκεδαστής. Υπάρχουν άλλοι μπορούν να παίξουν αυτό το ρόλο καλύτερα. Αλλά όχι βέβαια και τρομοκράτης. Ας μη ξεχνάμε ότι υπάρχει πάντα μια χρυσή τομή.

- Τι ετοιμάζετε για το άμεσο μέλλον;
- Ήδη έχω ξεκινήσει κάποιο νέο μυθιστόρημα εμπνευσμένο από μια πραγματική ιστορία της σημερινής εποχής. Μαζεύω στοιχεία και το γράφω στο ίντερνετ, σ’ ένα μπλογκ που έχω δημιουργήσει με την διεύθυνση
www.leiavitali.blogspot.com. Εκεί γράφω τις σκέψεις μου, αποσπάσματα από το κείμενο σε πρωτόλεια μορφή και προχωρώ. Οι επισκέπτες του μπλογκ μου διαβάζουν και σχολιάζουν το κείμενο. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα απόπειρα. Στο εξωτερικό υπάρχουν συγγραφείς που το έχουν επιχειρήσει ήδη. Είναι κάτι καινούριο, άλλωστε και τα ιστολόγια (μπλογκ) είναι κάτι καινούριο για την Ελλάδα. Έχει όμως μεγάλο ενδιαφέρον και θα έχει μέλλον.

από τον Μάκη Αποστολάτο

(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΟΜΠΡΕΛΑ, Σεπτέμβριος 2007)

Labels: