ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

Πώς εμπνεύστηκα την «Ιερή Παγίδα»

Για κάποιον εντελώς μυστηριώδη λόγο πάντα αρχίζω τα μυθιστορήματα ή τα θεατρικά που γράφω σκαρώνοντας τον τίτλο. Αυτό που με εμπνέει γίνεται τίτλος. Ήταν δέκα χρόνια πριν, όταν βρισκόμουν ακόμη στην περιπέτεια της συγγραφής του προηγούμενου βιβλίου μου -«Το Παραμύθι του Μεγάλου Φόβου»- όταν, ανακατεύοντας τα συγγράμματα και τα βιβλία που με βοήθησαν να γνωρίσω το Βυζάντιο, έπεσε το μάτι μου σε μια προσωπογραφία του Μωάμεθ του Πορθητή από τον Ιταλό ζωγράφο Μπελλίνι. Βλέμμα διαπεραστικό, μύτη αρπακτικού, χείλη φιλήδονα. Είχα μπροστά μου έναν άντρα που το παρουσιαστικό του ανάδυε ορμητικότητα και ασυγκράτητο πάθος που έμοιαζαν να τον οδηγούν σε ασύστολες επιθυμίες και συγχρόνως να του χαρίζουν τη δυνατότητα να κατακτά ό,τι του καρφωνόταν στο μυαλό. Η εικόνα του έγραψε μέσα μου λουσμένη με ένα σκοτεινό φως, αυτό του μεσαίωνα στο οποίο ήμουν ήδη βυθισμένη. Ύστερα γύρισα σελίδα. Όμως, χωρίς να το έχω καταλάβει, ο Μωάμεθ, ή καλύτερα το πάθος του, είχε αγκιστρωθεί στο μυαλό μου. Είχα ήδη την πρώτη λέξη από τον τίτλο του επόμενου βιβλίου μου: «Ο Μωάμεθ…» Ύστερα κυκλοφόρησε το «Παραμύθι» κι εγώ μάζεψα τον σωρό των βυζαντινών βιβλίων και συγγραμμάτων από το γραφείο μου, τις καρέκλες και το πάτωμα προσπαθώντας να συνέλθω από την περιπέτεια. Τότε ξεγλίστρησε από κάπου ένα μάτσο φωτοτυπίες από κάποια έρευνα στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη. Έλεγε πάνω «Οι Νοταράδες». Όχι ότι δεν ήξερα τι περιείχε. Κάτι όμως με αναστάτωσε. Ίσως μια θύμηση που δεν ήρθε κατ’ ευθείαν στο συνειδητό. Καθώς το ξεφύλλιζα διάβασα ξανά για τον μικρό Ιάκωβο Νοταρά. Αυτόν που η ιστορία λέει… Και ναι, φτιάχτηκε ολόκληρος ο τίτλος του καινούριου μου βιβλίου: «Το αγόρι που πόθησε ο Μωάμεθ». Τρελάθηκα. Αυτό ήταν. Ξαφνικά ένιωσα μια παράφορη επιθυμία να γράψω γι’ αυτόν τον Ιάκωβο που στα 14 του έπεσε θύμα του ερωτικού πάθους του Μωάμεθ μέσα στον πόλεμο και την καταστροφή της Κωνσταντινούπολης. Ένιωσα να ασφυκτιώ. Έτσι παθαίνω πάντα. Όταν είμαι κοντά σε κάτι καινούριο μου κόβεται η ανάσα. Μ’ αυτό τον τρόπο καταλαβαίνω ότι αρχίζει μέσα μου η διεργασία ενός καινούριου βιβλίου. Μάζεψα πάλι τα βιβλία και τα συγγράμματα και τα ξαναάπλωσα στο γραφείο μου, στο πάτωμα, παντού. Ο Μωάμεθ ήταν πολύ ορμητικός, δεν μπορούσε να περιμένει. Και ο Ιάκωβος, ο πανέμορφος γιος του τελευταίου πρωθυπουργού του Βυζαντίου, είχε τη δική του μοίρα που τον έσπρωχνε κοντά του. Πέρασαν από τότε αρκετά χρόνια, όλα παρέα μ’ αυτούς τους δυο αντίπαλους- εραστές, που μετουσιώθηκαν σε πόλεμο και έρωτα, που μετουσιώθηκαν σε πάλη των εκκλησιών με την πολιτική, σε Ισλάμ και Χριστιανισμό, σε Δύση και Ανατολή. Τότε ανακάλυψα ότι ο τίτλος που είχα φτιάξει για το βιβλίο ήταν… λίγος. Ένα βράδυ πετάχτηκα στον ύπνο μου:
«Ιερή Παγίδα», φώναξα. Αμέσως ταράχτηκα, σημάδι ότι αυτός ήταν στ’ αλήθεια ο τίτλος του βιβλίου από την αρχή. Έστω και χωρίς να το γνωρίζω. Ούτε ξέρεις από πού, πώς και πότε έρχεται η έμπνευση.
Είναι διάχυτη παντού.

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Κύπρου ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ).

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 8

Νέα Ελληνική Λογοτεχνία
ΛΕΙΑ ΒΙΤΑΛΗ
Παραγωγική και με διακρίσεις σε θεατρικά έργα και μυθιστορήματα

- Τι σας έφερε στα νερά της πεζογραφίας;
- Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου ταξίδευα με τις ιστορίες. Όταν δεν ήξερα ακόμη γραφή τις διηγιόμουν. Μετά άρχισα να τις γράφω. Ακόμη το μέσον που με ταξιδεύει στη ζωή είναι οι ιστορίες. Δεν ξέρω αν έζησα ποτέ την αληθινή πραγματικότητα. Και για να πω την αλήθεια δεν είμαι σίγουρη ότι κανείς μας μπορεί να τη ζήσει χωρίς να την μεταπλάσει σε ιστορίες κάποιας μορφής.

- Πώς εισπράττετε το ελληνικό μυθιστόρημα της σήμερον, κυρίως αυτό της «παραλίας». Αφήνει τελικά θετικά πράγματα στον αναγνώστη;
- Όλα τα μυθιστορήματα είναι ιστορίες. Ακόμη κι αυτά που λέτε της «παραλίας». Δεν αποκλείει τίποτα να είναι καλογραμμένα και να έχουν μια ενδιαφέρουσα ιστορία να διηγηθούν που κάποιος επιθυμεί να τη διαβάσει. Δεν υπάρχουν πια κακογραμμένα βιβλία. Στην πλειονότητά τους χουν αρχή μέση τέλος και κεντρικό θέμα. Είναι γραμμένα σύμφωνα με τους κανόνες συγγραφής ενός μυθιστορήματος. Μπορεί να λείπει η εμβάθυνση στους χαρακτήρες, το ψάξιμο πίσω από την ιστορία, ο αφουγκρασμός των ψυχικών κραδασμών, ο σπινθήρας, αν θέλετε, που θα το απογειώσει. Αλλά κάθε μυθιστόρημα, πιστεύω, είναι ο καθρέφτης του δημιουργού του. Ποτέ κανείς δεν έγραψε με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι ο ίδιος μπορεί να αντιμετωπίσει, να κρίνει ή να γευτεί τη ζωή. Ακόμη και στην περίπτωση που το μυθιστόρημα είναι ελάχιστα αυτοβιογραφικό, πίσω από την αφήγηση υπάρχει ο ίδιος ο συγγραφέας. Είναι σα να μου λέτε εμένα να γράψω ένα μυθιστόρημα στα κινέζικα. Μα αφού δεν τα ξέρω πώς να το γράψω; Απλά πράγματα.

- Έχετε υπηρετήσει απ’ ότι γνωρίζω το ιστορικό μυθιστόρημα. Προτιμάτε να γράφετε πεζά αυτού του είδους, κοινωνικά ή θεατρικά έργα;
- Να μια ερώτηση που κατά τη γνώμη μου δεν έχει πραγματική απάντηση. Σε όλα μου τα μυθιστορήματα υπάρχει μέσα το ιστορικό ή το κοινωνικό στοιχείο. Ακόμη και στα διηγήματά μου ή στα θεατρικά μου έργα. Λατρεύω την ιστορία και όλα όσα μας διαμορφώνουν. Θα ήταν δύσκολο για μένα να μην εντάσσω σε ένα ιστορικό ή κοινωνικό πλαίσιο τις ιστορίες μου. Αφού οι ίδιες οι ιστορίες έχουν δημιουργηθεί από αυτό. Δεν διαλέγω ποτέ τι είδος θα γράψω. Αυτό γίνεται μόνο του. Αυτό που διεγείρει την επιθυμία μου να ασχοληθώ μαζί του, φέρει αφ’ εαυτού του τη μορφή.

- Τι κατά τη γνώμη σας είχε περισσότερη ανταπόκριση από το συγγραφικό σας έργο, ο θεατρικός λόγος ή το μυθιστόρημα;
- Να σας πω την αλήθεια δεν μπορώ να τα ξεχωρίσω. Νομίζω και τα δυο. Είχα εξαιρετικές κριτικές και πολύ κακές ταυτόχρονα για το ίδιο έργο. Συγχρόνως ορισμένα βιβλία μου διαβάστηκαν πολύ και μεγάλος αριθμός ατόμων παρακολούθησε τα θεατρικά μου έργα και εδώ και στο εξωτερικό. Όμως όλα αυτά άργησαν να γίνουν. Τα βιβλία μου άρχισαν να εκδίδονται το 1986. Και χτυπάω πόρτες θεάτρων από πολύ νωρίτερα.

- Πριν χρόνια η «Άννα Χ» έγινε σειρά στην τηλεόραση. Κατά πόσον ένα έργο μπορεί να αποδώσει στην τηλεόραση τις πτυχές των ποιοτικών στοιχείων που έχει στο βιβλίο;
- Η εικόνα είναι εικόνα. Το βιβλίο εμπεριέχει νοήματα που δεν απεικονίζονται. Πάντα κάτι θα μείνει έξω. Και αν προσπαθήσουν οι συντελεστές να συμπεριληφθεί, τότε σαν ταινία θα γίνει βαρετή. Φυσικά παίζει ρόλο η ικανότητα του σκηνοθέτη να αντιληφθεί αλλά και η οικονομική ευχέρεια του παραγωγού να χρηματοδοτήσει γενικότερα την παραγωγή. Το «Άρωμα» που είδα τελευταία ήταν μια ακριβή παραγωγή, είχε πολύ καλές ερμηνείες, εξαιρετικά σκηνικά, φωτισμούς, γενικά τεχνική υποστήριξη, δυνατό σενάριο. Αλλά δεν είχε το… ‘αρωμα του βιβλίου.

- Αν η δημιουργική γραφή απελευθερώνει τα ένστικτα, μήπως η κριτική τα περιορίζει;
- Ελάτε τώρα. Δεν γράφουμε για την κριτική. Απλώς μας ενδιαφέρει η γνώμη κάποιων κριτικών που εκτιμάμε. Όταν η κριτική είναι καλοπροαίρετη κι όταν υποδεικνύει πράγματα που μπορούν να βοηθήσουν είναι καλοδεχούμενη ακόμη και αρνητική. Αν ο συγγραφέας ακολουθεί… το ένστικτό του κάνει πάντα το καλύτερο που μπορεί. Το πρόβλημα αρχίζει όταν ο συγγραφέας δεν αφήνεται να παρασυρθεί και προσπαθεί να χειραγωγήσει το υλικό του σύμφωνα με τη λογική του. Τότε δεν γράφει μυθιστόρημα αλλά δοκίμιο. Δεν το θεωρώ υποδεέστερο. Απλώς είναι διαφορετικό. Το μυθιστόρημα θέλει… τρέλα! Όχι βέβαια ότι δεν πρέπει να ελέγχεις τις κινήσεις σου. Η χρυσή τομή του μυθιστορήματος νομίζω βρίσκεται στα όρια που συναντιέται η τρέλα με τη λογική.

- Γιατί διαλέξατε το Βυζάντιο σαν εποχή στο τελευταίο σας βιβλίο που κυκλοφορεί, την «Ιερή Παγίδα»;
- Ήθελα να μιλήσω για το σήμερα. Αλλά τα γεγονότα της επικαιρότητας είναι ένα καυτό υλικό που σε αναγκάζει να βρίσκεσαι εν θερμώ όταν θέλεις να μιλήσεις γι’ αυτά. Δηλαδή για τον πόλεμο, για την ήττα των αδύναμων, για την απληστία των δυνατών, για την εκμετάλλευση, για τον θάνατο των ανυπαίτιων. Η εποχή του Βυζαντίου είναι μια σκοτεινή εποχή σαν τη δική μας και τα εμπεριέχει όλ’ αυτά. Μιλώντας για τότε είναι σαν να μιλάς για τώρα. Βλέπεις ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται και ίσως αυτή την επανάληψη να μη μπορέσουμε να τη σταματήσουμε ποτέ. Επιπλέον η Κωνσταντινούπολη είναι ο τόπος της καταγωγής μου και όλο εκεί γυροφέρνω τα τελευταία χρόνια ψάχνοντας τις ρίζες μου. Εκεί λοιπόν, καθώς βουτούσα στο παρελθόν, συναντήθηκα με την Άλωση. Και ανακάλυψα έναν ήρωα που δεν είπε γι’ αυτόν πολλά η επίσημη ιστορία. Τον μικρότερο γιο του τελευταίου πρωθυπουργού του Βυζαντίου, τον Ιάκωβο Νοταρά. Είναι ένας αμφιλεγόμενος ήρωας για τον οποίον άλλοι λένε ότι τον σκότωσε ο Μωάμεθ ο Πορθητής μετά την άλωση κι άλλοι ότι τον απήγαγε στο χαρέμι του νιώθοντας γι’ αυτόν ερωτική έλξη. Προτίμησα τη δεύτερη εκδοχή. Δίνω λοιπόν μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας τότε μέσα από τη ζωή αυτού του δεκατετράχρονου πρίγκιπα που η άλωση πέρασε στην κυριολεξία από το κορμί και την ψυχή του. Γι αυτό το βιβλίο δούλεψα 11 χρόνια. Δεν ξέρω αν έγραψα ένα καλό, όπως λένε, βιβλίο, αλλά, θέλω να πιστεύω, ότι βγήκα απ’ αυτό πιο σοφή.

- Οι αποκλίσεις τρέφουν το συγγραφέα ή καλλιεργούν τη βουλιμία του αναγνώστη;
- Θα έλεγα γιατί όχι και τα δυο. Αλλά βέβαια δεν συμβαίνει με όλους τους συγγραφείς ούτε με όλους τους αναγνώστες. Χρειάζεται τόλμη και από τα δυο μέρη.

- Στο όνομα της αλήθειας, πότε ο συγγραφέας μπορεί να αγνοήσει τη δεοντολογία και να υπεισέλθει σε «απαγορευμένα» πεδία;
- Κατ’ αρχήν δεν πιστεύω ότι υπάρχει μια και μοναδική αλήθεια, για να εξηγούμαστε. Από κει και ύστερα ο συγγραφέας όχι απλώς μπορεί αλλά, θα έλεγα, έχει υποχρέωση να αγνοεί τη δεοντολογία. Και να υπεισέρχεται με ανατομικό νυστέρι, αν μπορεί, στα απαγορευμένα πεδία. Για μένα αυτό θα πει συγγραφέας. Να δείχνει εκείνο το πρόσωπο της πραγματικότητας που μόνος του ο αναγνώστης δεν έχει τη δυνατότητα να αντικρίσει. Ο συγγραφέας δεν είναι διασκεδαστής. Υπάρχουν άλλοι μπορούν να παίξουν αυτό το ρόλο καλύτερα. Αλλά όχι βέβαια και τρομοκράτης. Ας μη ξεχνάμε ότι υπάρχει πάντα μια χρυσή τομή.

- Τι ετοιμάζετε για το άμεσο μέλλον;
- Ήδη έχω ξεκινήσει κάποιο νέο μυθιστόρημα εμπνευσμένο από μια πραγματική ιστορία της σημερινής εποχής. Μαζεύω στοιχεία και το γράφω στο ίντερνετ, σ’ ένα μπλογκ που έχω δημιουργήσει με την διεύθυνση www.leiavitali.blogspot.com. Εκεί γράφω τις σκέψεις μου, αποσπάσματα από το κείμενο σε πρωτόλεια μορφή και προχωρώ. Οι επισκέπτες του μπλογκ μου διαβάζουν και σχολιάζουν το κείμενο. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα απόπειρα. Στο εξωτερικό υπάρχουν συγγραφείς που το έχουν επιχειρήσει ήδη. Είναι κάτι καινούριο, άλλωστε και τα ιστολόγια (μπλογκ) είναι κάτι καινούριο για την Ελλάδα. Έχει όμως μεγάλο ενδιαφέρον και θα έχει μέλλον.

από τον Μάκη Αποστολάτο

(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΟΜΠΡΕΛΑ, Σεπτέμβριος 2007)

Κριτική 10

"Αναζητώντας την ιστορική ακρίβεια

Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι η πιο δύσκολη μορφή μυθιστορήματος γιατί απαιτεί να συνδυάζονται δυο προϋποθέσεις : να είναι καλό ως μυθιστόρημα και ταυτόχρονα να είναι σωστό ιστορικά. Το πραγματικά μεγάλο ιστορικό μυθιστόρημα, που είναι σπάνιο σε παγκόσμια κλίμακα, πρέπει επιπλέον να προτείνει και κάτι περισσότερο, π.χ. μια νέα θεώρηση-προσέγγιση της ιστορικής περιόδου όπου διαδραματίζεται, όπως π.χ. το Πόλεμος και ειρήνη.

Η Ιερή παγίδα έχει ως ιστορικό υπόβαθρο την πτώση της Κωνσταντινούπολης και τα πρώτα χρόνια (δεκαετίες) μερικών εξορίστων Βυζαντινών στη Βενετία. Είναι μια περίοδος με την οποία έχουν ασχοληθεί πολλοί ξένοι και έλληνες ιστορικοί και μυθιστοριογράφοι, όπως ο σερ Στήβεν Ράνσιμαν The fall of Constantinople, o David Nicolle Constantinople 1453 (Osprey 2000), ο Mika Waltari Ο μαύρος άγγελος και ο Κώστας Κυριαζής Κωνσταντίνος Παλαιολόγος.

Θα συγκεντρώσω τις παρατηρήσεις μου στο ιστορικό πλαίσιο του μυθιστορήματος, προσπαθώντας να εντοπίσω τα πραγματικά γεγονότα και τις «παρεμβάσεις» της κ. Βιτάλη. Βασικοί ήρωες είναι η οικογένεια του μεγάλου δούκα (πρωθυπουργού) του Βυζαντίου Λουκά Νοταρά, και κυρίως των παιδιών του, Ιάκωβου (υπαρκτού) και Ιουστίνης, που γράφει υποτίθεται το χρονικό έχοντας καταφύγει στη Βενετία.

Το πρώτο «εύρημα» του βιβλίου είναι πως ο σουλτάνος Μωάμεθ βλέπει ένα πορτρέτο του Ιακώβου (έφηβου 14 ετών τότε) από τον Μπελίνι (που ζωγράφισε και το πορτρέτο του ίδιου του Μωάμεθ) και τον ερωτεύεται παράφορα. Έτσι, στόχος του Μωάμεθ είναι να κατακτήσει την πόλη όχι μόνο για τη δόξα και την πολιτική του φιλοδοξία αλλά για να κερδίσει τον Ιάκωβο, ένας μύθος που θυμίζει την ωραία Ελένη και την πολιορκία της Τροίας.

Το δεύτερο «εύρημα»είναι ο σκοτεινός ρόλος δολοπλόκου και προδότη που αποδίδει η κ. Βιτάλη στον Λουκά Νοταρά, ο οποίος συνωμοτεί για να ανατρέψει τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, να κυβερνήσει στη θέση του μετά την παράδοση της πόλης με μυστική συμφωνία του Νοταρά με τον Μωάμεθ! Η συνωμοσία πετυχαίνει, ο στυλοβάτης της άμυνας γενοβέζος αρχηγός Ιωάννης Ιουστινιάνης τραυματίζεται θανάσιμα από βέλος Έλληνα, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έχει συμφωνήσει να αποσυρθεί στον Μυστρά, όμως ο Μωάμεθ δεν κρατά την υπόσχεσή του, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος σκοτώνεται μυστηριωδώς στο…Παλάτι και όχι αμυνόμενος στα τείχη, όπως είναι η επικρατούσα άποψη.

Πρόκειται για ένα αντιηρωικό μυθιστόρημα που υποβιβάζει τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο σε άχρωμο άνθρωπο που από πείσμα δεν παραδίδει την πόλη, ενώ ο όχλος και οι μοναχοί τον λοιδορούν και την εγκαταλείπουν και ο Νοταράς παρουσιάζεται ως τελείως αποτυχημένος και αστόχαστος συνωμότης…

Ας δούμε τι γνωρίζουμε για τα γεγονότα : Πράγματι, το 1453 υπήρχαν δυο «παρατάξεις» στο Βυζάντιο (ή καλύτερα την Κωνσταντινούπολη) οι «ενωτικοί», με αρχηγό τον Κωνσταντίνο, που για να σωθεί το Βυζάντιο με τη βοήθεια της Δύσης είχαν αποδεχθεί την πρωτοκαθεδρία του πάπα και των καθολικών, και οι «ανθενωτικοί» με τον Γεννάδιο και τον Νοταρά, που προτιμούσαν τους Οθωμανούς από την ένωση. Πρέπει επίσης να δεχθούμε πως οι δυτικοί , οι «Φράγκοι», ήταν παλαιοί εχθροί του Βυζαντίου, από το 1204 και μετά. Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος, ως δεσπότης του Μυστρά, τους είχε εκδιώξει από την Πελοπόννησο και είχε φτάσει πολεμώντας εναντίον τους μέχρι τη Θεσσαλία. Οπότε το μίσος των Βυζαντινών εναντίον τους ήταν δικαιολογημένο. Ο Κωνσταντίνος όμως θεωρούσε πως μεταξύ δύο κακών η θρησκευτική υποταγή στον πάπα με τη διατήρηση της πολιτικής ανεξαρτησίας ήταν το μικρότερο. Και η ανεξαρτησία μπορούσε να διατηρηθεί, έστω κι αν η πιθανότητα ήταν μικρή, μόνο με τη βοήθεια της Δύσης. Ας μην ξεχνάμε επίσης πως το πνεύμα των σταυροφοριών ήταν ακόμα ζωντανό και οδήγησε στη μεγάλη σταυροφορία που καταστράφηκε από τον Βαγιαζίτ στην Νικόπολη το 1396, και πως ο ούγγρος Ιωάννης Ουνυάδης πολεμούσε αποτελεσματικά τους Οθωμανούς και, αν και νικήθηκε στο Κοσσυφοπέδιο, τους αναχαίτισε στο Βελιγράδι. Όσο για το αν η επιλογή του Κωνσταντίνου ήταν σωστή, φτάνει να σκεφθούμε πως ο 16ος αιώνας ήταν ο αιώνας της Αναγέννησης στη Δύση, ο 17ος της θεσμικής επανάστασης (κοινοβουλευτισμός, ανώνυμες εταιρείες, χρηματιστήρια, τράπεζες σε Αγγλία και Κάτω Χώρες) και ο 18ος-19ος του Διαφωτισμού και της βιομηχανικής επανάστασης, στα οποία η τουρκοκρατούμενη Ελλάδα δεν συμμετείχε.

Αν και ο Νοταράς πράγματι ήταν ανθενωτικός, η «προδοσία» του δεν στοιχειοθετείται από τις σύγχρονες πηγές, ούτε από μεταγενεστέρους. Επίσης πρέπει να θυμόμαστε πως από τους 7.500 υπερασπιστές της πόλης, 5.000 ήταν Έλληνες και οι άλλοι ξένοι, ανάμεσά τους οι 700 του Ιουστινιάνη. Πολέμησαν επί δύο μήνες με εξαιρετικό ηρωισμό (που τον αποσιωπά τελείως η συγγραφεύς) εναντίον πολλαπλασίων πολιορκητών. Οι δε 700 «ψωροπεζικάριοι» του Ιουστινιάνη (όπως τους αποκαλεί χλευαστικά ο Νοταράς στο βιβλίο) ήταν το πιο αξιόμαχο τμήμα και των δύο στρατών. Η αποχώρησή τους σήμανε και το ουσιαστικό τέλος της άμυνας.

Η συγγραφεύς χρησιμοποιεί επίσης νέα ονοματοποιία για μερικά πρόσωπα, τα κακόηχα «Κουρουλούκα» (για κυρ Λουκάς Νοταράς) και «Γιουστουνιάς» (για Ιουστινιάνης) που θα μπορούσε να είναι σε λαϊκή χρήση εκείνη την εποχή.

Στις λεπτομέρειες η συγγραφεύς δεν αποφεύγει ιστορικά λάθη και αναχρονισμούς : Αναφέρει «γαλλικά σαπούνια», σε μια εποχή που οι δυτικοί γενικά δεν φημίζονταν για την καθαριότητά τους και δεν πλένονταν σχεδόν καθόλου, «ναργιλέδες» όταν ο καπνός δεν είχε φτάσει στην Ευρώπη από την Αμερική, «γάλλους τραπεζίτες» που δεν αναφέρονται ακόμα στην ιστορική περίοδο αυτή (οι τραπεζικοί οίκοι που είχαν αρχίσει να εμφανίζονται ήταν ιταλικοί, όπως οι Μέδικοι της Φλωρεντίας, και τον επόμενο αιώνα οι γερμανικοί, όπως οι Φούγγερ στο Augsburg), «βέλη με υγρή φωτιά» (το υγρόν πυρ δεν εκσφενδονιζόταν με βέλη αλλά με σιφώνια, και το περίεργο είναι πως η χρήση του δεν αναφέρεται από καμία πηγή της εποχής στην πολιορκία. Μήπως το μυστικό της παρασκευής του είχε απολεσθεί;), οι υπερασπιστές της πόλης ήταν 7.500-8.000 και όχι 3.000, «ναυτικές στολές» και γενικότερα στολές δεν είχαν ακόμα καθιερωθεί σε κανένα δυτικό στρατό και ούτε στο Βυζάντιο, η Καλλίπολη, ως πόλη και χερσόνησος, δεν βρίσκεται στην «απέναντι ακτή του Κερατίου», η «ζάχαρη» με τη σημερινή της μορφή δεν υπήρχε, η Κωνσταντινούπολη δεν εμπόδιζε τους Τούρκους να εισβάλουν στην Ευρώπη (τους είχε διευκολύνει σε τούτο ο Ιωάννης Καντακουζηνός στον εμφύλιο πόλεμο της δεκαετίας του 1340, και είχαν ήδη υποτάξει τη Σερβία – Βουλγαρία). Η έκρηξη των «μπαρουτιών του Ιπποδρόμου» ως δολιοφθορά των συνωμοτών δεν αναφέρεται ιστορικά. «Ιερά Εξέταση» δεν υπήρχε ακόμα (δημιουργήθηκε στο τέλος του αιώνα, αρχές του 16ου), οι μουσουλμάνοι υπολογίζουν τις χρονολογίες όχι από τη γέννηση του Μωάμεθ αλλά από τη φυγή του από τη Μέκκα προς τη Μεδίνα, ο Μέγας Αλέξανδρος δεν σκοτώθηκε από κάποιον φίλο του, όπως λέει στο βιβλίο ο Ιάκωβος Νοταράς στον Μωάμεθ, στο χριστιανικό Βυζάντιο δεν γίνονταν θηριομαχίες στον Ιππόδρομο και, από όσα γνωρίζω, η ορθόδοξη Εκκλησία δεν πούλησε ποτέ συγχωροχάρτια.

Η εικόνα που έχει η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων για την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης είναι θυσίας και ηρωισμού, κάτι αντίστοιχο με τη μάχη των Θερμοπυλών, όπου ο τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος πέφτει πολεμώντας, όπως ο βασιλιάς της Σπάρτης Λεωνίδας. Αν δεχθούμε την άποψη της κ. Βιτάλη, τότε η πολιορκία θα έπρεπε να μας κάνει να ντρεπόμαστε. Πραγματικά, υπήρχαν πολλοί Βυζαντινοί που δεν πολέμησαν όπως οι εκατοντάδες (ή και χιλιάδες) καλόγεροι που προτιμούσαν την ασφάλεια των μοναστηριών από τον κίνδυνο στα τείχη, ή οι ίδιοι οι αδερφοί του Κωνσταντίνου, δεσπότες του Μυστρά Θωμάς και Δημήτριος, που τον άφησαν αβοήθητο. κανένας όμως ιστορικός δεν αμφισβητεί τον επικό χαρακτήρα της πολιορκίας και τον ηρωισμό των πολιορκημένων (ανάμεσά τους και μοναχών, που μάλιστα υπερασπίσθηκαν με επιτυχία έναν από τους πύργους των τειχών). Αυτός ο επικός χαρακτήρας θα ήταν αδύνατος αν όλοι οι υπερασπιστές ήταν ηττοπαθείς και αν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος δεν ήταν μέχρι το τέλος εμψυχωτής της άμυνας."

Από τον Νίκο Κ. Κυριαζή

(Αναπληρωτή καθηγητή του οικονομικού τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας)

(Δημοσιεύθηκε στο ΔΙΑΒΑΖΩ τον Μάιο 2007)

KΡITIKH 9

Η δαιμονική ιεροσύνη της διαστροφής…

Επανέρχομαι μετά από καιρό στα βιβλία. Πολλά είναι αυτά που διάβασα τελευταία και για τα οποία θέλω να γράψω, σήμερα όμως σκέφτομαι να κάνω μια αυθαίρετη “ομαδοποίηση”: να γράψω για δύο (ακραία?) βιβλία που μου άρεσαν και που, χωρίς να βασίζονται σε αυτό, πατούν πολύ όμορφα επάνω στο ανθρώπινο πάθος της σαρκικής διαστροφής….

(Παρεμβάλλεται η κριτική για το βιβλίο ο «Δαιμονιστής» του Α. Κορτώ).

Tόσο ίδια, μα και τόσο διαφορετική συνάμα, η “Ιερή Παγίδα“ της Λείας Βιτάλη. Ενα από τα πιο αγαπημένα βιβλία των μπλόγγερ, αφού ήδη έχουν γράψει για αυτό οι Εαρινή Συμφωνία, Λεξημα , librofilo , Πατριάρχης , Ντροπαλός (συγγνώμη εάν παρέλειψα κάποιους).

Τι περισσότερο να γράψω εγώ για το βιβλίο? Η Λεία ακολούθησε μία από τις ιστορικές εκδοχές για την Άλωση της Πόλης και δημιούργησε ένα εξαιρετικά σωστό ιστορικό μυθιστόρημα. Το λέω αυτό γιατί η “Ιερή Παγίδα” κάνει αυτό ακριβώς που εκτιμώ στο είδος: χωρίς να ασελγεί στα ιστορικά δεδομένα, διεισδύει με θράσος στην πραγματικότητα της εποχής βοηθώντας τον αναγνώστη να κατανοήσει τις χρονικές και κοινωνικές της ιδιαιτερότητες. Διότι, όπως έχω γράψει πολλάκις, η ιστορία αποκτά ενδιαφέρον μόνον όταν ξεφύγει από την ακαδημαϊκή αποστείρωση και εισχωρήσει στα καθημερινά πάθη.

Πρωταγωνιστική φιγούρα στο βιβλίο της Λείας ο Ιάκωβος Νοταράς, ο μικρός γιος του αμφιλεγόμενου Λουκά Νοταρά, τελευταίου πρωθυπουργού του Βυζαντίου. Ο Ιάκωβος ξεκινά (χρονικά) την πορεία του στο βιβλίο ως ένας αθώος μικρός άγγελος, εξελίσσεται σε πρόσωπο κλειδί της Άλωσης και βγαίνει από αυτή κατεστραμμένος βιολογικά - αλλά έτοιμος να ηγηθεί της μεγάλης επιστροφής. Και η μεγάλη αυτή επιστροφή ξεκινά με την εκ νέου προσωπική του θυσία….

Δεν θέλω να πω περισσότερα για το βιβλίο, άλλωστε έχουν γραφεί τόσα πολλά. Εγώ θέλω να μείνω στην μαγική διαστροφή που χαρακτηρίζει την ατμόσφαιρα του έργου. Οι περισσότεροι χαρακτήρες αποπνέουν μία γλυκειά, απαγορευμένη ηδονή (για να το πω σεμνά…) σε ότι κάνουν, λένε και ζουν. Χωρίς να είναι στο προσκήνιο, ο έρωτας σε όλους τους γνωστούς συνδυασμούς υποβόσκει.

Η συνειδητή προσπάθεια των ηρώων να καταπνίξουν τις ορμές της σάρκας, τους κάνει ακόμη περισσότερο ερωτικούς - χωρίς να αναφέρω βέβαια τις ηδονικά δοσμένες σκηνές ορθοδόξων και μη ερώτων (με αποκορύφωμα την σκηνή ενός μεγαλοπρεπούς, μυητικού, σχεδόν λατρευτικού βιασμού που υφίσταται ο μικρός Ιάκωβος). Στην politically correct εποχή μας, είναι πολύ ανακουφιστικό να βλέπεις ανθρώπους του πνεύματος που δεν διστάζουν να προκαλέσουν και να μεταχειριστούν την σαρκική ηδονή ως φυσιολογικό ζητούμενο. Τρία μπράβο στην Λεία…

(Και) για αυτό το λόγο λοιπόν μου άρεσαν τα δύο βιβλία: γιατί προκαλούν ανοιχτά την αισθητική μιζέρια μας. Γιατί εκφράζουν αισθήσεις και ερεθίσματα. Γιατί έχουν άποψη και στάση. Γιατί τέλος-τέλος μπορούν να γίνουν έξοχες πηγές διαφωνίας και αμφισβήτησης. Και γιατί (ευτυχώς) απέχουν πολύ από το να είναι χλιαρά και αναίμακτα….

Δημοσιεύτηκε από τον nuwanda στο book attack (6 Σεπτεμβρίου 2007).

ΣΧΟΛΙΑ

1. Καλησπέρα από τις Βροχέλλες, Λοιπόν, δεν έκανα ποστ για το βιβλίο της Λείας, γιατί ήθελα να γράψω για τον βιασμό του Νοταρά, όπως η Λεία τον περιγράφει και σε μπάζει σε μία οθωμανική αυτοκρατορία, τόσο βουτηγμένη στες ηδονές που θα έλεγε ο μεγάλος αλεξανδρινός, όσο και στη βία.

Και το παραμύθι του μεγάλου φόβου, καλό ιστορικό μυθιστόρημα. Το παραμύθι μου άρεσε λιγάκι περισσότερο.

(Σχόλιο από ange-ta September 6, 2007)

2. Ωραίες επιλογές! Δαιμονικά…ιερές! Ή ιερά…δαιμονικές! Καλό φθινόπωρο!

( Σχόλιο από ioeu September 6, 2007)

3. Τις ευχαριστίες μου από καρδιάς. Η αλήθεια είναι ότι η Ιερή Παγίδα για κάποιο λόγο αγκαλιάστηκε και από τους μπλόγκερς φίλους. Μια ηθική ικανοποίηση για την μεγάλη ψυχική ένταση που απαιτήθηκε. Να προσθέσω μόνο ότι στα μπλογκ τους είχαν ασχοληθεί με την Ιερή Παγίδα ο reader’s diggest, η Αναγνώστρια από την Κύπρο και το Κυκλάμινο του βουνού.

(Σχόλιο από Λεία Βιτάλη September 8, 2007)

4. Τί να πω, είναι και οι δυο ως συγγραφείς (αλλά και ως πλάσματα) απολύτως αγαπημένοι. Ό,τι κι αν γράψουν έχει ήδη το ύφος τους, και με τα συγκεκριμένα ξεπέρασαν εαυτούς. Όσο για σένα, επίσης, αγαπημένος, το μόνο που μένει να επισημάνω, που μάλλον κι εσύ αυτό εννοείς είναι ότι η “σαρκική ηδονή” στα εν λόγω βιβλία δεν είναι απλώς το “φυσιολογικό ζητούμενο” αλλά αγγίζει τα όρια του υπαρξιακού (σε όλα, εξάλλου, τα άκρως ερωτικά μυθιστορήματα το ερωτικό - σαρκικό- είναι και υπαρξιακό) όπως και ο έρωτας αυτός καθ’ αυτός (νομίζω) (αλλά ίσως και να είναι γυναικείο κόλλημα περισσότερο) Φιλιά στις γυναίκες της ζωής σου, η… νονά λέω

(Σχόλιο από alef September 8, 2007)

5. Καλημέρα, ange-ta, η συγκεκριμένη σκηνή είναι από τις πιο εντυπωσιακές που έχω διαβάσει ποτέ. Σίγουρα έπαιξε ρόλο και το θεατρικό παρελθόν της συγγραφέως…

(Σχόλιο από nuwanda September 9, 2007)

6. Αγαπητή μας Λεια, εμείς σε ευχαριστούμε για το πολύ ωραίο βιβλίο! Μα είναι όντως τοσα πολλά τα κείμενα για την Ιερή Παγίδα που δεν μένει να ειπωθεί άλλο τίποτε. Μόνο να διαβαστεί το βιβλίο… Να περιμένουμε καινούριο σύντομα?

(Σχόλιο από nuwanda September 9, 2007)

7. Νονα, ο έρωτας δεν μπορεί να μην είναι υπαρξιακός, είναι η πηγή της ύπαρξης άλλωστε…. Η ομαδοποίηση μου όμως, αυθαίρετη εντελώς, πιο πολύ ήθελε να εστιάσει στο γεγονός ότι η ωμή (έως διαστροφική) περιγραφή άγριων ερωτικών σκηνών μπορεί κάλλιστα να είναι υψηλή τέχνη - αρκεί να υποστηρίζεται από δημιουργό γερό και άποψη σαφή. Να το πω κι αλλιώς? Η χυδαιότητα και η αισχρότητα δεν κρύβεται στις λέξεις ή στις πράξεις αλλά στα κίνητρα….

( Σχόλιο από nuwanda September 9, 2007)

8. Το κίνητρο (η πρόθεση, δηλαδή) κάνει το γεγονός ένα άλλο γεγονός και η λεπτομέρεια. Στα σημεία κρίνεται το παν. Στην πρόθεση (κίνητρο) όσον αφορά την ιδεολογία (δεν λέω ηθική, μακριά από μας, η πνευματικότητα είναι υπεράνω ηθικής, η ηθική αστυνομοκρατείται) και στη λεπτομέρεια, όσον αφορά την αισθητική. Το ελάχιστο είναι, τελικά, κι εκείνο που μας χαρακτηρίζει. Και ναι, συμφωνώ, σε όλα συμφωνώ.

(Σχόλιο από alef September 10, 2007)

ΚΡΙΤΙΚΗ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 7

Ένα γοητευτικό παραμύθι και μιά συζήτηση με την Λεία Βιτάλη

Μπερδεύτηκα στην αρχή με το μυθιστόρημα της Λείας Βιτάλη «ΙΕΡΗ ΠΑΓΙΔΑ» (Εκδ.Πατάκη) (78) . Περίμενα να διαβάσω ένα ιστορικό μυθιστόρημα γιά τις ημέρες της Άλωσης της Πόλης και βρέθηκα μπροστά σε μιά τρυφερή και ζεστή αφήγηση.Μέχρι να το συνηθίσω,ήμουν ήδη βαθειά χωμένος στην υπέροχη ιστορία που αφηγείται η συγγραφέας.

Να εξηγηθώ...Η ιδιομορφία μου ως αναγνώστη οταν διαβάζω ιστορικά μυθιστορήματα είναι να αποστασιοποιούμαι από αυτά που ήδη γνωρίζω (τα ιστορικά γεγονότα εννοώ),από την καταγωγή μου ή από τα πιστεύω μου.Διαβάζω λοιπόν όσο πιό αγνά και «παιδικά» μπορώ-βάζω δε τον εαυτό μου στη θέση ενός Ισλανδού αναγνώστη που πιάνει στα χέρια του ένα βιβλίο σαν την Ιερή παγίδα.

Μετά από αυτή την «ομολογία»,είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι ουδόλως με απασχόλησε η «ιστορική ακρίβεια».Το θέτω εξ’αρχής διότι απ’ότι κατάλαβα από τις κριτικές που εισπράττει το βιβλίο,οι περισσότεροι «κολλάνε» στα δραματικά γεγονότα τα οποία όπως και να το κάνουμε σήμαναν το τέλος μιάς εποχής και την αρχή μιάς άλλης.

Η Λ.Βιτάλη έχει καταφέρει κάτι πολύ δύσκολο,να περιγράψει εξαιρετικά την ατμόσφαιρα της εποχής.Κάνοντας σαφή την θέση της εξ’αρχής, καθώς εξιστορεί τα δραματικά γεγονότα της εποχής,ότι η Ορθόδοξη εκκλησία με την στάση της ήταν κατά κύριο λόγο υπεύθυνη της γρήγορης πτώσης (αναπόφευκτης ούτως ή άλλως) της Πόλης,κινείται γύρω από τον περιγραφικό άξονα των «περίεργων κινήσεων» του πρωθυπουργού Λ.Νοταρά και των διαφόρων ιερωμένων που στέκονταν δίπλα του,μέχρι να τον «προδώσουν» κι΄αυτόν.

Εκείνο όμως που πρώτιστα ενδιαφέρει την συγγραφέα είναι να περιγράψει την ψυχολογική κατάσταση των ηρώων της ιστορίας της.Τα δύο μικρότερα παιδιά της οικογένειας Νοταρά,ο πρωταγωνιστής Ιάκωβος και η μικρή Ιουστίνη (η οποία είναι και ο αφηγητής της υπέροχης ιστορίας τού αδερφού της),αναδεικνύονται ως εξαιρετικοί χαρακτήρες μέσα από την τρυφερή γραφή της συγγραφέως. Δύο χαρακτήρες που θα μπορούσαν να είναι ένας άνθρωπος με δύο πρόσωπα-ένας Ιανός.

Εκεί λοιπόν που διαβάζεις και συγκρίνεις το βιβλίο με τον κολοσσό του είδους ΜΑΥΡΟ ΑΓΓΕΛΟ του Μ.Βαλτάρι (αριστουργηματικό χρονικό της Άλωσης,με μεγάλα ιστορικά λάθη,αλλά με μιά υπέροχη ερωτική ιστορία και με εκπληκτική αναπαράσταση της εποχής),η Λ.Βιτάλη σε μεταφέρει σε ονειρικά πλαίσια περιγράφοντας το «κόλλημα» του Μωάμεθ με τον μικρό Νοταρά,τον ευνουχισμό του Ιάκωβου,την σεξουαλική αφύπνιση των μικρών πρωταγωνιστών του βιβλίου.

Υπάρχουν αρκετά ελαττώματα στο βιβλίο.Ο ρυθμός που πολλές φορές αποσυντονίζεται,αλλά βλέποντας όλο αυτό το υλικό και την δουλειά που υπάρχει πίσω από το μυθιστόρημα,είναι κατανοητές οι αλλαγές ταχυτήτων.Η γλώσσα που αρκετές στιγμές είναι υπερβολική γιά τα γούστα μου ,ή το τέλος του βιβλίου που μου φάνηκε κάπως απότομο και βιαστικό.Επίσης διαφωνώ με τις αναφορές στον αναγνώστη που κάποια στιγμή θα διαβάσει το χρονικό της μικρής Ιουστίνης,αλλά ίσως ήταν αναγκαίο να γίνει έτσι λόγω της υφής του μυθιστορήματος.

Η Λ.Βιτάλη απέφυγε εξαιρετικά τις παγίδες του θέματος.Μπορεί να διαφωνεί κάποιος με την οπτική της,το θέμα «ζεματάει» και μας αγγίζει όλους.Η αναγνωστική απόλαυση είναι όμως εγγυημένη γιά όποιον μπορέσει να διαβάσει «πίσω από τις γραμμές» και να αφεθεί στον υπέροχο,εκμαυλιστή Ιάκωβο (πως να αντισταθείς στην ανδρόγυνη γοητεία του),και «στα μυστικά και ψέμματα» της οικογένειας των Νοταράδων.

Η συγγραφέας δέχτηκε να απαντήσει στις (μάλλον αφελείς) ερωτήσεις μου,με μεγάλη υπομονή.Το ιδιότυπο αυτό chat σας μεταφέρω παρακάτω,ελπίζοντας να βοηθήσει στην αποκρυπτογράφηση του βιβλίου.

LF: Καλημέρα,να μιλήσουμε λίγο γιά την Ιερή Παγίδα?
Λεία: ναι ναι
LF: Λοιπόν,κάνω ξεκάθαρη τη θέση μου εξ'αρχής και σου λέω ότι μου άρεσε το βιβλίο.Κάποιες στιγμές του τις απόλαυσα σαν ένα ωραίο παραμύθι.Δεν γνωρίζω εάν αυτό σε ικανοποιεί ως δημιουργό
Λεία: Η πρόθεσή μου ήταν να γράψω κάτι μαγευτικό, σαν παραμύθι, που να μη διαβάζεται σαν ιστορία αλλά να σε κάνει να εισχωρείς σ' έναν ατμοσφαιρικό κόσμο του παρελθόντος.
LF: Να υποθέσω λοιπόν ότι κάπου συναντηθήκαμε,εσύ ως συγγραφέας και εγώ ως αναγνώστης.Το αναφέρω γιατί οι περισσότεροι μάλλον το είδαν σαν ιστορικό βιβλίο γύρω από τα γεγονότα της Άλωσης.Ήταν και αυτό μέσα στις προθέσεις σου?
Λεία: Βασίστηκα στα ιστορικά γεγονότα. Έκανα έρευνες γύρω από την άλωση 12 χρόνια, για τα πριν την άλωση και τα μετά την άλωση. Το βιβλίο θεωρώ ότι έχει πολλά επίπεδα -σόρρυ αν ακούγεται αυτό τετριμένο- δεν έχει ιστορικά λάθη, ίσως έχει διαφοροποιήσεις από την επίσημη ιστορία, όπως τη διαβάζουμε στα εγχειρίδια, αλλά σίγουρα είναι αλήθινό με την προσωπική μου εκδοχή.
LF: Θα το χαρακτήριζες (εάν έπρεπε να κατηγοριοποιηθεί κάπου)ως ένα ιστορικό μυθιστόρημα(μυθ-ιστορία)?
Λεία: Αυτό που με ιντριγκάριζε ήταν να μιλήσω για τον πόλεμο και τις συνέπειές του. Και αυτό -αν θες- είναι που το κάνει να έχει σχέση με το σήμερα. Ο πόλεμος είναι πάντα και παντού ο ίδιος. Τα θύματα τότε ήταν οι έλληνες, σήμερα άλλοι. Θα μου επιτρέψεις να πω ότι απεχθάνομαι τις κατηγοιριοποιήσεις και τις ταμπέλες. Η Ιερή Παγίδα είναι ένα μυθιστόρημα -κατα την ταπεινή γνώμη μου- πολιτικό αλλά και ψυχαγωγικό. Αυτές ήταν οι προθέσεις μου. Δεν θα έβαζα καμία άλλη ταμπέλα. Φυσικά με τα επίπεδα που λέγαμε μπορούμε να οδηγηθούμε σε υπαρξιακές ερωτήσεις κλπ αλλά δεν νομίζω να θες να κάνουμε τέτοια κουβέντα.
LF: Όχι,πιστεύω οτι είσαι σαφής-σαφέστατη γιά την ακρίβεια.
Θα ήθελα να πάμε σε μερικές λεπτομέρειες του βιβλίου..Πες μου περισσότερα γιά τον Ιάκωβο(βασικό πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος)
Λεία: Ο Ιάκωβος είναι υπαρκτό πρόσωπο. Αλλά γι' αυτόν έχει γράψει πολύ λίγα πράγματα η επίσημη ιστορία. Μάλιστα οι απόψεις διχάζονται. Ο Ιάκωβος σαν γιος του τελευταίου πρωθυπουργού του Βυζαντίου έπαιξε ρόλο στην ιστορία. Ήταν το πρόσωπο που δέχτηκε την άλωση πάνω στο κορμί και την ψυχή του. Άλλοι χρονικογράφοι λένε ότι ο Μωάμεθ ο κατακτητής τον σκότωσε μαζί με τους δικούς του και άλλοι ότι τον... ερωτεύθηκε και τον απήγαγε στο χαρέμι του. Αυτό ακολούθησα. Με μάγεψε η ιδέα. Ήταν μόλις 14 ετών και πανέμορφος. Γράφω μια ερωτική ιστορία μεταξύ τους. Μόνο που είναι βίαιη, σκληρή, έχει πολύ αίμα και καταλήγει να συμπαρασύρει έναν ολόκληρο λαό. Όμως δεν τελειώνει παρά όταν ο Ιάκωβος πάρει την εκδίκησή του.
LF: Στην αρχή βρήκα πολύ "τραβηγμένη" αυτή την εκδοχή του "έρωτα",της "επιθυμίας" του Μωάμεθ.Όταν παρασύρθηκα από την ατμόσφαιρα του βιβλίου,μου φαινόταν πολύ "φυσική".Πήρες αφορμή από κάπου να χτίσεις το μυθιστόρημα γύρω από αυτό το γεγονός,ή,ήθελες να γράψεις ένα μυθιστόρημα γιά την Άλωση (θέμα που καίει-μην αγγίζετε είναι έτσι?) και θεώρησες ότι μπορείς να το συνδιάσεις με μιά "ερωτική ιστορία"?
Λεία: Το αντίθετο. Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όταν γράφεις ένα μυθιστόρημα. Η ερωτική ιστορία του Μωάμεθ και του Ιάκωβου είναι αληθινή. Δηλαδή υπάρχει στην ιστορία με τις φράσεις ότι "ήταν τόσο όμορφος που τον πήρε στο χαρέμι του". Από εκεί και ύστερα αρχίζει η μυθοπλασία. Εκείνο που με κρατούσε alert σε όλη τη διάρκεια της συγγραφής ωστόσο δεν ήταν ούτε η ερωτική ιστορία ούτε η ίδια η άλωση αλλά ο ρόλος της εκκλησίας. Το βρώμικο παιχνίδι που παίχτηκε σε βάρος όλων αυτών των ανθρώπων και πώς χρησιμοποιήθηκε από εκείνους που είχαν τη δύναμη να παρασύρουν τον κόσμο να υποταχτεί σε μια μοίρα που οι ίδιοι είχαν καθορίσει και βρήκαν την ευκαιρία να βγουν από αυτή την καταστροφή κερδισμένοι. Γι' αυτό σου είπα για πολλά επίπεδα του βιβλίου.
LF: Μιά που έθιξες το θέμα της Εκκλησίας...Θα ερχόμουν σ'αυτό αργότερα.Είναι σχεδόν βέβαιο-παρ'ότι αποσιωπάται ότι ο ρόλος της Ορθόδοξης εκκλησίας ήταν ιδιαίτερα σκοτεινός σ'εκείνη την περίοδο.Η περιγραφή της ατμόσφαιρας των ημερών εκείνων στο βιβλίο σου και οι μυστικές συναντήσεις των μοναχών με τους φανατικούς πιστούς είναι καταπληκτική.Εσύ τι πιστεύεις προσωπικά ότι θα ήταν η "καλύτερη λύση"?Η Πόλη υπήρχε περίπτωση να σωθεί?
Λεία: Αυτό είναι μια μεγάλη ιστορία. Εκεί που είχαν φτάσει τα πράγματα με τις έριδες και την παρακμή της οικονομικής ισχύος αλλά και τη διάβρωση από την διαφθορά και την απώλεια κυριαρχίας σε πάρα πολλά σημεία της αυτοκρατορίας -μην ξεχνάμε ότι λίγο πριν την άλωση η αυτοκρατορία ήταν μόνο η Κωνσταντινούπολη και 2-3 πόλεις ακόμη- δεν ήταν δυνατόν να σωθεί. Ούτε αν έστελνε βοήθεια η Δύση. Είναι μύθος αυτό. Η Δύση τότε είχε τα δικά της προβλήματα. Δεν μπορούσε να οργανώσει τέτοιο στρατό που να κατόρθωνε να αντιμετωπίσει την ορμή των τούρκων. Χρειαζόταν πολύ χρήμα. Ο Παλαιολόγος σωστά ζητούσε βοήθεια αλλά έτσι οδήγησε το λαό του στα πρόθυρα του εμφύλιου για λόγους θρησκευτικού φανατισμού. Σχετικά με την ένωση των εκκλησιών. Το πρόβλημα είναι σύνθετο. Και ξεκινούσε από παλιά. Η Ελλάδα έπρεπε να είχε ξεχάσει την Κωνσταντινούπολη -όπως έλεγε ο Πλήθων- και να κοιτάξει να οχυρώσει την κυρίως Ελλάδα αλλά κι αυτό είναι μια άλλη ιστορία φιλαράκο. Όχι η Πόλη δεν μπορούσε υπό εκείνες τις συνθήκες να σωθεί. Απλώς η εκκλησία κατόρθωσε να το εκμεταλλευτεί προς όφελός της.
LF: Συμφωνώ απόλυτα αν και δεν έχω διαβάσει Πλήθωνα.
Πάντως πρέπει να παραδεχθείς ότι η οικογένεια Νοταρά είναι πολύ γοητευτική και ο Νοταράς πατήρ (ο πρωθυπουργός) quite a character που λένε και οι Εγγλέζοι..
Λεία: Ασχολούμαι με τον Πλήθωνα στο προηγούμενο βιβλίο μου Το Παραμύθι του Μεγάλου Φόβου και μια μορφή Ιεράς Εξέτασης που υπήρξε -αν και δεν το παραδέχονται- στην Ορθόδοξη εκκλησία!
Λεία: Ο Νοταράς είχε διφορούμενη στάση. Πολύ ιστορικοί το λένε. Είχε πει το περίφημο καλύτερα τουρκικό φέσι παρά καλύπτρα λατινική στην Πόλη. Από την άλλη τα συμφέροντά του ήταν στη Δύση. Η περιουσία του και τα κορίτσια του εκεί τα φυγάδευσε.
LF: Ναι,εννοώ ότι είναι χαρακτήρας ολοκληρωμένος γιά μυθιστόρημα.Η εκτέλεση του τον κάνει περισσότερο συμπαθή στα μάτια μας,αλλά ήταν πουσταράς μεγάλος-η αλήθεια να λέγεται...
Λεία: Η εκκλησία αυτόν τον πουσταρά τον θεωρεί τον πρώτο οσιομάρτυρα μετά την άλωση.
LF: Διαβάζοντας το βιβλίο σου,μου ήρθε στο μυαλό και κατέβασα από την βιβλιοθήκη μου,ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία,τον ΜΑΥΡΟ ΑΓΓΕΛΟ του Μ.Βαλτάρι.Ένα μυθιστόρημα που το θεωρώ μέσα στα 10 αγαπημένα μου.Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες με το δικό σου,αν και η τεράστια διαφορά είναι στο πρόσωπο της Α.Νοταρά,που στον Βαλτάρι είναι ερωτικότατη.
Λεία: Κοίταξε είναι πολύ ενδιαφέρον βιβλίο Ο Μαύρος Άγγελος και από τα πιο φημισμένα ιστορικά της εποχής του. Τότε τα μυθιστπορήματα αυτού του τύπου με ιστορικό περιεχόμενο είχαν αυτή τη γραφή. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Το ιστορικό αν θέλεις μυθιστόρημα έχει ξεφύγει από τα στενά πλίσια και ψάχνει αλλού να βρει τον εαυτό του. Προσωπικά πιστεύω ότι δεν έχει λόγο κανείς συγγραφέας να γράψει ιστορικό μυθιστόρημα αν δεν έχει να προτείνει κάποια νέα εκδοχή ή να φωτίσει -ακόμη και με τη φαντασία του- σκοτεινά σημεία της ιστορίας. Ή αν θες να ανατρέφψει καθιερωμένες απόψεις. Αυτό με ενδιαφέρει προσωπικά. Σχετικά με τον Βαλτάρι η συνάντηση της Άννας Νοταρά με τον Μαύρο Άγγελο είναι στη σφαίρα βέβαια της μυθοπλασίας του συγγραφέα διότι η Άννα είχε φυγαδευτεί στη Βενετία πολύ πριν την πολιορκία της Πόλης. Μαζί με τις αδελφές της και πολλούς άλλους ευγενείς του Βυζαντίου. Το ότι έχει κάποια ιστορικά "λάθη" δεν του αφαιρεί τη μαγεία του. Δεν βιαβάζουμε μυθιστορήματα για να μάθουμε ιστορία. Αλλά για να εισχωρήσουμε στην ατμόσφαιρα της εποχής και να προβληματιστούμε για κάποια πράγματα πιστεύω.
LF: Σίγουρα αλλάζουν οι εποχές,αλλά όπως λες και εσύ η ατμόσφαιρα παραμένει...Και οι ΠΥΛΕΣ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ σε επηρέασαν αρκετά,έτσι?Έκπληξη ήταν αυτό,διότι παρ'ότι όσοι το διάβασαν το βιβλίο αυτό,το "ρούφηξαν" κυριολεκτικά,μετά γιά λόγους περίεργους βγήκαν και τό έθαβαν δεξιά κι'αριστερά..
Λεία: Εκείνο που με εντυπωσίασε σ' αυτό το βιβλίο είναι ο τρόπος που περιγράφει τον πόλεμο και την ερήμωση της πόλης και των ανθρώπων μετά την καταστροφή. Πολύ ζωντανά και πολύ
ατμοσφαιρικά και μου έδωσε την εικόνα ότι ο πόλεμος σε όλες τις εποχές είναι ο ίδιος, με τα ίδια αποτελέσματα στην ερήμωση των ανθρώπων. Έχω χρησιμοποιήσει μάλιστα 2 σελίδες του στο δικό μου, βλέπεις και αυτός μιλάει για ένα μικρό παιδί μέσα στη φωτιά του πολέμου. Πιστεύω ότι πολλοί κριτικοί -όχι όλοι ευτυχώς- απαξιώνουν τα ιστορικά μυθιστορήματα και αυτό είναι κατάλοιπο από παλιά. Τότε που αυτά είχαν άλλο υπόβαθρο. Ήταν αντιγραφές των εγχειριδίων της ιστορίας με ολίγην ψυχογραφία των ηρώων. Αλλά τώρα ψαχνόμαστε αλλιώς και πάμε αλλού. Θα γίνει κάποια στιγμή κατανοητό. Το μέλλον δεν μπορούμε να το φρανάρουμε.
LF: Ξέρεις,στέκονται αμήχανοι οι περισσότεροι αναγνώστες διότι προσπαθουν να καταλάβουν τι ακριβώς διαβάζουν σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα.Έτσι λοιπον και οι κριτικοί...Κάτι άλλο που ήθελα να αναφέρω είναι η μουσική που έπαιζε στο φλάουτο του ο Ιάκωβος...Αυτό είναι δικό σου εύρημα?
Λεία: Το φλάουτο υπήρχε όπως θα ξέρεις με την ονομασία αυλός από την αρχαιότητα. Έψαξα λοιπόν να βρω ένα κομμάτι εκείνης της εποχής και βρήκα τον Μασώ. Ήθελα ο Ιάκωβος να μπορεί να μαγεύει τους άλλους με κάτι που έκανε. Γενικά ήθελα να είναι ένα χαρισματικό άτομο και ακριβώς γι' αυτό η πτώση του να είναι συντριπτική. Σαν τα χαρίσματά του να προκάλεσαν τη μοίρα του. Το βιβλίο έχει κάποιες μεταφυσικές πλευρές που μου άρεσαν να τις ζω καθώς το έγραφα. Δεν ψυχαγωγούνται μόνο οι αναγνώστες όταν διαβάζουν αλλά και οι συγγραφείς όταν γράφουν. Βέβαια τις πιο πολλές φορές αυτή η ψυχαγωγία δεν είναι παρά η οδυνηρή κατάβαση στο υπογειο.
LF: Σε μαγνήτισε κι'εσένα ο Ιακωβος μου φαίνεται
Ιουστίνη και Ιάκωβος-δύο προσωπα σε ένα?
Λεία: Δεν μπορώ να γράψω αν δεν έχω ερωτευθεί τον ήρωά μου
Λεία: Κάποιοι παρεξήγησαν τον ρόλο της αφηγήτριας Ιουστίνης, ότι έχω βάλει μια γυναίκα να αφηγείται γιατί ήθελα να δώσω βάρος στη γυναικεία υπόσταση μ΄'εσα στηννιστορία. Άλλοι πάλι ότι δεν πέτυχε το παιχνίδι με το εύρημα να βρίσκεται η Ιουστίνη στο μυαλό του Ιάκωβου. Εμένα όλο αυτό με ενθουσίασε, ήταν μια κινητήρια δύναμη να αφηγηθώ με τα μάτια μιας μικρής κοπέλας τη φρ΄λικη του πολέμου.
LF: Αν και το αρχοντικό των Νοταράδων δεν ήταν "μέσα" στη φρίκη...Την βίωσαν βέβαια εκ των υστέρων..
Λεία: Και όχι μόνο τη φρίκη του πολέμου αλλά και το βασανιστήριο του αδελφού της που λατρεύει. Μια πρόκληση αν θέλεις για έναν άλλο τύπο αφήγησης.
Λεία: Σ' αυτό το σημείο υπάρχει μια ιδιαιτερότητα. Μην ξεχνάμε ότι τη φρίκη για πρώτη φορά την αφηγείται η πλευρά που την δημιούργησε, έστω και εν αγνοία της. Η Ιουστίνη είναι κόρη του πρωθυπουργού, πριγκήπισσα. Σαν να εξιστορούσε την γαλλική επανάσταση η Μαρία Αντουανέτα. Μια άλλη οπτική. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει ευθύνη ή ότι στο τέλος δεν πλήρωσε για τις επιλογές της, που ήταν επιλογές της τάξης της κλπ. Η Ιουστίνη δεν έχει βέβαια ευθύνη σαν μικρό κορίτσι αλλά οι "έξοδοι" που επιχειρεί προς τον αναγνώστη απευθύνοντάς του τον λόγο νομίζω ότι είναι ένας αυτοσαρκασμός εν αγνοία της. Καταλαβαίνεις τι θέλω να πω.
LF: Νομίζω ότι είναι εμφανές αυτό και στο βιβλίο.Μπορεί να φανώ άσχετος τώρα,αλλά με τρώει και θα στο ρωτήσω..Η "Οργάνωση των Ελλήνων" υπήρξε ως "οργάνωση"?Μου φάνηκε λίγο "προχωρημένο" ως σχέδιο γιά την εποχή,αλλά στο ξαναλέω δεν ξέρω σχεδόν τίποτα γιά το τι συνέβη μετά την Αλωση σε αυτούς που κατέφυγαν στην Δύση.
Λεία: Η Οργάνωση στη Βενετία υπήρξε. Όπως υπήρξαν οργανώσεις και άλλων λαών σ' αυτόν τον τόπο. Αλλιώς δεν μπορούσαν να σταθούν και να δημιουργήσουν μια κοινότητα. Ίσως αυτή η οργάνωση να έγινε λίγο αργότερα αλλά επίσης και πολύ αργότερα φάνηκαν τα αποτελέσματά της.
LF: Μάλλον πολύ-πολύ αργότερα,ε θέλουν χρόνο αυτά τα πράγματα

Λεία: Σίγουρα διότι είχαν να παλέψουν με τον φόβο των Βενετών να τους δώσουν δικαιώματα, όπως παντού και πάντα άλλωστε στους μετανάστες. Ακόμη και όταν έχουν λεφτά.
LF: Τελικά τι μένει σε ένα συγγραφέα μετά από τη συγγραφή ενός τέτοιου δύσκολου στην δημιουργία του βιβλίου?Οι ήρωες συνεχίζουν να ζουν μέσα σου?Οι αναγνώστες σου,τι σου λένε-γιατί οι κριτικοί όπως ανέφερα και προηγουμένως είναι λίγο αμήχανοι απέναντι στο μυθιστόρημα..
Λεία: Είχαν και καλές κριτικές, ας πούμε του Κούρτοβικ, αλλά και άλλων. Υπήρχαν βέβαια και ενστάσεις. Και παρανοήσεις. Και άλλα πολλά. Το βιβλίο είναι τέτοιας υφής που δεν μπορεί εύκολα να κατηγοριοποιηθεί. Οι κριτικοί πάντα σε κάτι καινούριο στέκουν αμήχανοι. Δεν ξέρουν σε ποιο κουτάκι να το βάλουν. Ναι ήταν δύσκολο το εγχείρημα αλλά κατά τη γνώμη μου άξιζε τον κόπο. Και -επίσης κατά τη γνώμη μου- πέτυχε. Οι αναγνώστες μου με έχουν εντυπωσιάσει διότι μου λένε ότι τους μάγεψε και τους παγίδεψε. Δεν θα κάνω το δικηγόρο του διαβόλου να μη τους πιστεύω. Έχω ανάγκη από τη στήριξή τους. Γι' αυτούς γράφω αν θέλεις. Για να επικοινωνήσω μαζί τους. Όσο για τους ήρωες υπάρχουν μέσα και μετά το έργο όπως υπήρχαν και πριν το έργο. Γιατί είναι κομμάτια του εαυτού μου.
LF: Θα ήθελα να σ'ευχαριστήσω γι'αυτή την κουβέντα μας.Ήταν μεγάλη η τιμή που μου έκανες να σπαταλήσεις τον χρόνο σου μαζί μου,και πάλι σ΄ευχαριστώ.
Λεία: Εγώ σ' ευχαριστώ. Ελπίζω να απάντησα σε κάποιες απορίες σου. Στη διάθεσή σου για οτιδήποτε.

(Δημοσιεύτηκε από τον librofilo στις 12 Ιουνίου 2007)

ΣΧΟΛΙΑ

scalidi

Πολύ ωραίο βιβλίο, όμορφη η κουβέντα σας και απολύτως ταιριαστή η μουσική σήμερα.

nuwand

"....δεν έχει λόγο κανείς συγγραφέας να γράψει ιστορικό μυθιστόρημα αν δεν έχει να προτείνει κάποια νέα εκδοχή ή να φωτίσει -ακόμη και με τη φαντασία του- σκοτεινά σημεία της ιστορίας. Ή αν θες να ανατρέφψει καθιερωμένες απόψεις..."

Συμφωνω απολυτα Λεια, respect!

Το βιβλιο στα προς άμεση αναγνωση.

Προσωπικα επισης δεν με τρελανε το βιβλιο του Βαλταρι αλλα απέδωσε πολυ ομορφα τον αλητηριο ρολο των παπαδων...

Alexandra

librofilo,

ενδιαφέρουσα κουβέντα. περίοδος ιστορική που πάντα παρακολουθώ. και πιστεύω, μετά τα όσα διάβασα ότι θα μου αρέσει η ιερή παγίδα!

(ο μαύρος άγγελος είναι από τα αγαπημένα μου βιβλία ever το οποίο έχω διαβάσει πέντε φορές (από την εφηβεία μου!). και αυτή η ερωτική ιστορία, συγκλονιστική. έχω διαβάσει πολλά βιβλία του μ. βαλτάρι ο οποίος είχε δημιουργήσει τον δικό του κόσμο ηρώων γύρω του και μέσα του.)

Librofilo

@Nuwanda>Η Λεία τα λέει υπέροχα,συμφωνώ..Μη ξεχνάμε είναι πολύ δύσκολο το μυθιστόρημα με ιστορικά στοιχεία μέσα.Ο "αλητήριος ρόλος των παπάδων" αναλύεται περισσότερο στην Ιερή Παγίδα απ'ότι στο βιβλίο του Βαλτάρι.Εμένα είναι από τα 10 περισσότερο αγαπημένα μου,το διάβασα στα 17 μου και συγκλονίστηκα.

Librofilo

@Alexandra>Συμφωνούμε γιά τον Βαλτάρι.Μεγάλος συγγραφέας με τεράστια πάντα ιστορικά λάθη αλλά παραμυθάς ολκής.Πάντως εάν θυμάσαι την Άννα Νοταρά του Μαύρου Άγγελου,στην Ιερή Παγίδα παρουσιάζεται τελείως διαφορετική και (μάλλον)όπως ήταν στην πραγματικότητα.

alef

Τα καταφέρατε λέμε, θα τρέχω τώρα και για.. Βαλτάρι! Εξαιρετική ανάγνωση και η συνέντευξη- συνομιλία σας απολαυστική, γοητευτική (δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς). Λεία μου, αξιολάτρευτη, μέγιστη συγγραφεύς μιλάμε ειδικά στα... σκοτεινά, κι εσείς αγαπητέ, μεγάλο ταλέντο!

Librofil

@Alexandra>Ο Αιγύπτιος κι'αυτό πολύ σημαντικό βιβλίο.Δεν το ήξερα αυτό γιά τον Βαλτάρι (στην πραγματικότητα δεν ξέρω τίποτα γι'αυτόν).Θα σου αρέσει το βιβλίο της Λ.Βιτάλη,καλή ανάγνωση

anagnostia

Καλή σας μέρα!Τις απόψεις μου για την "Παγίδα" τις έχω πει προ πολλού. Ωραίο βιβλίο και ενδιαφέρουσα η κουβέντα σας.

Χρήστος Φασούλας

To βιβλίο το απόλαυσα αμέσως μόλις κυκλοφόρησε. Την... ψιλοκουβεντούλα σας θα την τυπώσω και θα την απολαύσω το Σαβ/ριακο στην παραλία του Λόγγου!

Librofilo

@Anagnostria>Και βέβαια την έχω διαβάσει την άποψή σου αγαπητή.Πράγματι ωραίο βιβλίο

Ιουστίνη Φραγκούλη

Λιμπροφιλάκο μας και Λεία μας,
Το ονοματάκι μου είναι πρωταγωνιστικό στο βιβλίο; Αυτή την τεράστια λεπτομέρεια δεν την ήξερα. Την αγνοούσα, καθότι δεν έχω στα χέρια μου την Ιερή Παγίδα. Μετά τον Σάντ, το Λόρενς Ντάρρελ τώρα και η Λεία Βιτάλη στο μεγάλο κόλπο της Ιουστίνης;
Ερχόμενη στην Ελλάδα θα το αγοράσω, θα το διαβάσω και θα το κατατάξω στα αιώνια βιβλία της Βιβλιοθήκης μου. Υπάρχει ένα φετίχ με το ονοματάκι, αντιλαμβάνεστε.
Καλή σας μέρα απο το αστραφτερό μου Μόντρεαλ με λίγο παραλίμνιο μπουρινάκι!

Λεία Βιτάλη

Θερμές θερμές ευχαριστίες σε όλους για τα καλά σας λόγια Άλεφ, Σκαλίδι, Νουβάντα, Χρήστο, Αναγνώστρια. Και ιδιαίτερα στον Λιμπρόφιλο φυσικά που τράβηξε και το ζόρι. Και ένα desous του chat. Δεν ήξερα ότι θα δημοσιευτεί, ίσως όταν μιλούσαμε δεν το ήξερε κι ο Λιμπρόφιλο. Μας βγήκε νομίζω αυθόρμητα κι ίσως αυτό ήταν το καλό. Με παρέσυρε δε με τη γοητεία του και ομολόγησα ακόμη και τον έρωτά μου για τον Ιάκωβο (που τον είχα κρυφό;!)

Librofilo

@Λεία Βιτάλη>Ήταν μεγάλη τιμή για μένα σας διαβεβαιώ.Το "έγκλημα" όμως ήταν προμελετημένο,μάλλον δεν ήμουν σαφής όταν το πρωτοσυζητήσαμε..Δεν πιστεύω ότι υπήρξε ή θα υπάρξει αναγνώστης του βιβλίου που δεν θα γοητευθεί από τον Ιάκωβο,ο "έρως" είναι εμφανής..

Εαρινή Συμφωνία

Πράγματι εξαιρετικό βιβλίο. Δείχνει αυτό που για μένα παρουσιάζει μεγεθυσμένο το ιστορικό μυθιστόρημα: πόσο ο άνθρωπος είναι ένα άθυρμα απέναντι στον ρου της Ιστορίας. Καλογραμμένο και αστραφτερό, και κάπως αιρετικό, κάτι που μου άρεσε ιδιαίτερα. Την ίδια παρατήρηση ως προς τον μελλοντικό αναγνώστη είχα κι εγώ, αγαπητέ Λιμπρόφιλο και την κατέθεσα στο κείμενό μου.
Εξαιρετική και η συζήτηση. πολύ, μα πολύ πιο ενδιαφέρουσα από διάφορες άλλες συνεντεύξεις (όχι της Λείας) σε εφημερίδες και περιοδικά.
Καλημέρα!

Librofilo

@Εαρινή Συμφωνία>Νομίζω το blog σας ήταν το πρώτο που ασχολήθηκε με το βιβλίο και είχα διαβάσει βεβαίως τις απόψεις σας.Η κουβεντούλα μας ήταν πολύ ζωντανή και πιστεύω κι'εγώ ότι βγήκε ενδιαφέρουσα,η Λεία είναι άνθρωπος που έχει να πει πράγματα.

ioeu

Μου άρεσε πολύ ο τίτλος του ποστ, αγαπητέ Libro, γιατί η Ιερή Παγίδα βρίσκεται στις παρυφές της αμείλικτης ροής της Ιστορίας, από τη μια, και της γοητείας του παραμυθιού από την άλλη. Έτσι μπορεί να καταγράφει τα "καθ' έκαστον", τα συγκεκριμένα, παραδεδομένα και αδιαπραγμάτευτα στοιχεία της Ιστορίας αλλά την ίδια στιγμή να πλάθει με μαγεία τα "καθόλου", τα καθολικά στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς, έξω από τόπο και χρόνο (κατά το αριστοτελικό)...

Εαρινή Συμφωνία

Δεν ήμουν η πρώτη, αγαπητέ Librofilo, μάλλον δεν είμαι τόσο επιμελής... Ανάμεσα στους προηγηθέντες, ο αγαπητός reader's diggest, που μας χαιρετά και με στενοχωρεί(βρήκα την ευκαιρία και κάνω τα παράπονά μου, κατά το κοινώς λεγόμενο τα λέω της νύφης να τ' ακούει η πεθερά).
Η Λεία «τα λέει» κατά το δημοσιογραφικώς λεγόμενον, αλλά κι εσείς τη ρωτήσατε πολύ- πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. It takes two to tango!

Librofilo

@Ioeu>Πολύ ωραίο το σχόλιο σας αγαπητέ.Θα ήταν άδικο να πω κάτι επ'αυτού-σας ευχαριστώ.

aura voluptas

Κύριε Librofilo πολύ ωραία η ΣΥΖΗΤΗΣΗ με την κα Βιτάλη . Τι πάθη και τότε στο Βυζάντιο ... Θα το διαβάσω παρότι τα ιστορικά ή ιστορικοφανή δεν είναι η πρώτη μου επιλογή . Γούστα είναι αυτά, μην παρεξηγηθούμε . :-)

Λεία Βιτάλη

Σερφάροντας σε διάφορα μπλογκς -κάτι που μου αρέσει ιδιαίτερα- διαπιστώνω ότι υπάρχει ενόχληση για τις διαδικτυακές συνεντεύξεις. Νομίζω ότι κάθε τι καινούριο ενοχλεί μέχρι να καθιερωθεί. Και καθιερώνεται μόνο με την επιμονή. Προσωπικά μου αρέσει να μιλάω με ανθρώπους που εκτιμώ και εκτιμώ τους ανθρώπους που έχουν ευγένεια, τακτ και ήθος. Γι' αυτό είμαι εδώ.
@εαρινή συμφωνία
Σ΄ευχαριστώ καλή μου, μπορεί να μην ήσουν η πρώτη στο διαδίκτυο που μίλησες για την "ιερή Παγίδα -ήταν αν δεν απατώμαι ο ρήντερ- αλλά το κείμενό σου ήταν από τα καλύτερα.
@aura voluptas
Κι εγώ δεν τα πάω καλά με τα ιστορικά μυθιστορήματα... παλαιού τύπου. Μαζί σας. Γι' αυτό και δεν το ονομάζω "ιστορικό" στο εξώφυλλο. Αν ο λιμπρόφιλο κατόρθωσε να σας πείσει να το διαβάσετε, τότε όλη η ευθύνη για την απόλαυση ή μη είναι δική μου.
@νουβάντα
Είναι που κάνουμε τηνη κ... μας -όπως λέτε- γι' αυτό έχει αποτέλεσμα, πιστεύω.
@Αλεξάνδρα και Ιουστίνη
Σας χαιρετώ και καλή ανάγνωση αν...
@άλεφ
Όπως πάντα συμφωνώ μαζί σου. Η αδιαφορία και η κακότητα ενοχλούν πολύ από τα αγαπημένα πρόσωπα. Αλλά δεν πετυχαίνουμε πάντα να μας αγαπούν αυτοί που αγαπάμε. Πώς διάολο πάντα συμβαίνει το αντίθετο;
Λιμπρόφιλε, συγνώμη αλλά μακρυγόρησα.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ 6

«ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΥΝ ΤΙΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΙΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ»

11 χρόνια έψαχνε για την «ΙΕΡΗ ΠΑΓΙΔΑ « της η Λεία Βιτάληγιατί ήθελε να ξεπληρώσει ένα χρέος. Να μιλήσει για τα κοινά. Λέει πως γράφει για να ξορκίσει την απόρριψη και ότι τη σαγηνεύουν οι σκοτεινοί ήρωες.

Ως χρέος την ένοιωθε την «Ιερή παγίδα» της. Για να μιλήσει «για όλα αυτά που ταλανίζουν τον άνθρωπο σε όλη τη διάρκεια τις ιστορίας». Η ιστορία, εξάλλου, επαναλαμβάνεται. Και «ο δεκατετράχρονος πανέμορφος βυζαντινός πρίγκιπας», ήταν για κείνη τόσο γοητευτικός, όπως και όλα τα σκοτεινά σημεία της άλωσης, την προκαλούσαν να τα ψηλαφίσει εκ νέου. Έντεκα χρόνια για τα βυζαντινά της έψαχνε. Έχει προηγηθεί για την Λεία Βιτάλη και «Το παραμύθι του Μεγάλου Φόβου».
Αλλά η «Ιερή παγίδα» της συζητήθηκε πολύ. Και όχι αδίκως. «Η άλωση της Κωνσταντινούπολης- όπως αναγνωρίζει- τα εμπεριέχει όλα».
Όπως και η συζήτηση που ακολουθεί.

- Κυρία Βιτάλη στην <ιερή> για σας η ιστορία ήταν το πρόσχημα για να πείτε πράγματα τα οποία συμβαίνουν πάντα, ή και το χρέος, δεδομένου της καταγωγής σας εκ Κωνσταντινούπολης;

- Υπάρχει κάποια στιγμή στη ζωή του συγγραφέα που νιώθει ότι θέλει να φύγει από τα στενά όρια του εαυτού του. Να εκπληρώσει, ας υποθέσουμε, ένα χρέος προς τους άλλους. Να μιλήσει, αν θέλετε, για τα κοινά. Γι’ αυτά που ταλανίζουν τον άνθρωπο σ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του. Ο πόλεμος, η ήττα, ο φόβος, η εκμετάλλευση των αδύναμων από τους ισχυρούς, η αλαζονεία της εξουσίας -είτε πολιτικής είτε εκκλησιαστικής- είναι θέματα που καίνε δίπλα μας. Ήθελα να μιλήσω γι’ αυτά. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης τα εμπεριέχει όλα. Και κάτι παραπάνω. Την αλλαγή του ρου της ιστορίας στα Βαλκάνια. Μας αφορά και σαν ανθρώπους αλλά και σαν κατοίκους της περιοχής. Όπως καταλάβατε τη χρησιμοποίησα ασύστολα για να μιλήσω για όλα αυτά που καίνε. Και όχι μόνον γι’ αυτά. Επειδή κατάγομαι από την Κωνσταντινούπολη είχα ακόμη έναν λόγο. Τον ξεριζωμό! Που σφραγίζει εφόρου ζωής αυτούς που τον ένιωσαν στο κορμί και την ψυχή τους και –να σας πω και κάτι που ανακάλυψα- κληροδοτείται. Ο ξεριζωμός κληροδοτείται. Είναι απίστευτο. Αλλά συμβαίνει.

- Δηλαδή ποια στοιχεία είναι εκείνα τα οποία συμβαίνουν και ισχύουν πάντα και τι είναι εκείνο που μόνον τότε θα μπορούσε να έχει συμβεί;

- Κοιτάξτε η ιστορία επαναλαμβάνεται. Αυτό έχει αποδειχτεί και αποδεικνύεται συνέχεια. Και μου είναι πολύ δύσκολο να πιστέψω ότι αυτή η επανάληψη θα σταματήσει ποτέ. Σε κάποιο σημείο της «Ιερής Παγίδας» ένας επίσκοπος πουλάει «θαυματουργή» σκόνη της Παναγίας που θεραπεύει τις ασθένειες για να μαζέψει χρήματα να εξαγοράσει τον Πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης. Αυτή ήταν η πρακτική του σουλτάνου μετά την άλωση. Φαντάζει ακραίο. Και ίσως είναι. Πόση διαφορά ωστόσο έχει από τις σημερινές πρακτικές; Και λέγοντας αυτό εννοώ μεταφορικά τις πρακτικές εκμετάλλευσης των φόβων και της αγωνίας του καθημερινού ανθρώπου μπροστά στον θάνατο. Αυτό ίσως που μόνο τότε μπορούσε να συμβεί ήταν η επαφή σώμα με σώμα στον καιρό του πολέμου. Όλα ήταν τότε πιο σωματικά θα έλεγα σε αντίθεση με το σήμερα που είναι εικονικά και περισσότερο μέσα στο μυαλό μας.

- Πώς γεννήθηκε μέσα σας κι έξω σας <ο>oυκά Νοταρά> και γιατί επιλέξατε ως αφηγήτρια ένα κορίτσι έκπληκτο και δη στη Βενετία;

- Μα ο Ιάκωβος Νοταράς είναι πραγματικός! Δεν είναι μυθοπλασμένος. Υπήρξε, αν και οι ιστορικοί της άλωσης έχουν εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για την τύχη του. Διάλεξα την εκδοχή που τον θέλει να επιβιώνει της άλωσης και να οδηγείται στο χαρέμι του σουλτάνου και ό.τι σημαίνει αυτό για ένα νεαρό πανέμορφο αγόρι. Η άλωση περνάει στην κυριολεξία από το κορμί και την ψυχή του. Όλα όμως αυτά που δεν κατόρθωσαν να τον σκοτώσουν τον έκαναν πιο δυνατό, έτσι ώστε κάποια στιγμή να πάρει την τύχη τη δική του και των άλλων φυγάδων στα χέρια του. Όσο για τη μικρή αφηγήτρια είναι το πρόσωπο που αγάπησα πιο πολύ μετά τον Ιάκωβο. Το άλτερ έγκο του, αν θέλετε. Η μικρή του αδελφή που παρακολουθεί με δέος τη ζωή του και την καταγράφει όντας πια φυγαδευμένη μαζί με τις αδελφές της και τα πλούτη τους στη φιλόξενη τότε Βενετία. Επικοινωνεί με τον αδελφό της νοερά, μαγικά θα έλεγα, κι αυτό προσδίδει, αν θέλετε, μια υπερβατική διάσταση στη σχέση τους. Ενθουσιάστηκα ιδιαίτερα όταν βρήκα αυτόν τον τρόπο να αφηγηθώ την ιστορία του Ιάκωβου. Ήταν για μένα σαν να άγγιξε μια νεράιδα τη σχέση μου με το ίδιο το κείμενο.

- Λέξη κλειδί <νομίζοντας>, πόσα τέτοια…νομίσματα λάθος στη ζωή μας;

- Άπειρα κυρία Γκίκα. Ατελείωτα. Νομίζω πολλές πράξεις μας στέφονται από παταγώδεις αποτυχίες λόγω απάτης. Μας έχουν εξαπατήσει ή εξαπατούμε οι ίδιοι τον εαυτό μας. Και ίσως δεν το καταλαβαίνουμε σ’ όλη μας τη ζωή. Έχει και τα καλά του αυτό βέβαια. Μας κρατά μάχιμους. Καταλαβαίνετε τι εννοώ. Ο Ιάκωβος εξαπατήθηκε και η οργή που αναπτύχθηκε μέσα του όταν το ανακάλυψε έκανε τη μεγάλη ανατροπή στη ζωή του.

- Και πόσα λάθη στην επίσημη πια ιστορία. Την ιστορία, κυρία Βιτάλη, την γράφουν σίγουρα οι νικητές. Κατά πώς τους βολεύει;

- Θεωρώ την τηλεόραση και την ιστορία από τα πλέον δυνατά μέσα διαμόρφωσης συνειδήσεων, προτύπων και απόψεων στην εποχή μας. Ο τρόπος που χειριζόμαστε το μέσον και η διδασκαλία της ιστορίας με τις ανακρίβειες και τους εθνικισμούς και την υπερτόνωση ηρωικών πράξεων αμφιβόλου αντικειμενικότητας δημιουργούν ψευδαισθήσεις με οδυνηρά πολλές φορές επακόλουθα και σε προσωπικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο λαών.

- Τι ήταν εκείνο που παγίδευσε εσάς στην <ιερή> σας;

- Η δυνατότητα να εφεύρω τα κενά εκείνης της γοητευτικής περιόδου που ασφυκτιούσε μέσα στο απαγορευμένο των θρησκειών ενώ κολυμπούσε βαθιά στα νερά της διαφθοράς. Με είχε παγιδέψει η επιθυμία να το ζήσω. Και το έζησα!

- Και τι είναι εκείνο που μπορεί να σας… παγιδεύει σε κάθε σας μυθιστόρημα. Δηλαδή, τι πρέπει να έχει ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ηρωίδα σας ή ήρωάς σας;

- Πάθος! Πάθος! Και πάλι πάθος. Και ό.τι μπορεί να σημαίνει αυτό. Απεχθάνομαι τα στάσιμα ύδατα. Τους ανοργασμικούς ήρωες. Λατρεύω τους χαρακτήρες που βουτάνε μέσα σ’ όλα ακόμη κι όταν φοβούνται. Ή όταν αποτυγχάνουν. Ιδιαίτερα τότε.

- Εχω την εντύπωση ότι σας αφορούν οι σκοτεινοί ήρωες και οι σκοτεινές ιστορικές περίοδοι, κυρία Βιτάλη, ή κάνω λάθος; Παρεξηγημένη γενιά του Πολυτεχνείου στην <τρομοκρατία>, Βυζάντιο και Σκοτεινός Μεσαίωνας στο <παραμύθι>, στην <κοιλιά> η Μαρία που βλέπει την κοιλιά της παραδόξως να μεγαλώνει, στις <σκοτεινές> χρειάζεται να πούμε;

- Κι εγώ την ίδια εντύπωση έχω κυρία Γκίκα. Το σκοτάδι λειτουργεί για μένα σαγηνευτικά. Εκεί ανακαλύπτω τις βαθύτερες αλήθειες. Τα κίνητρα που δεν έχουν ομολογηθεί. Τις επιθυμίες που δεν τόλμησαν ποτέ να εκφραστούν. Είναι παράξενα αντιφατικό αυτό που συμβαίνει δεδομένου ότι είμαι άνθρωπος που λατρεύει το καλοκαίρι και τον ήλιο. Λέτε να έχω μέσα μου έναν δεύτερο σκοτεινό εαυτό; Ή όλοι έχουμε;

- Επικουρούμενης και της ψυχολογίας οι ήρωές σας, χαίρε αμέτρητον βάθος. Εν αρχή ην… οι ήρωες, η ιστορία, η γλώσσα… Ποιο θεωρείται ως το πρωτεύον στη δική σας μυθιστορία;

- Ο μοχλός της ιστορίας είναι ο ήρωας για μένα. Αυτός διαμορφώνει τις καταστάσεις, την ιστορία, την πλοκή, την ανατροπή, την έκβαση του τέλους, έστω άθελά του. Αυτός αγαπά, μισεί, φοβάται, επιθυμεί, εκδικείται, κάνει έρωτα με ό,τι τον διεγείρει, πεθαίνει. Είμαι ανθρωποκεντρική στον τρόπο που φτιάχνω τις ιστορίες μου. Ψάχνοντας τους ανθρώπους ανακαλύπτεις πόσο υπέροχα μοναδικοί είναι. Ο καθένας και μια συναρπαστική ιστορία.

- Και κατά πόσο το θέατρο ενυπάρχει και στα πεζά;

- Θα νόμιζε κανείς ότι συμβαίνει αυτό ακριβώς που λέτε. Ε, λοιπόν δεν συμβαίνει. Στα πεζά αποφεύγω τους διαλόγους. Μου φαίνονται τόσο κοινότυπα ψεύτικοι. Σε σχέση με την ψυχική αλήθεια των ηρώων που δεν εκφράζεται με λόγια. Αλλά και στο θέατρο το διάλογο τον χρησιμοποιώ για να κρύψω αυτά που στην πραγματικότητα θα ήθελαν να πουν οι ήρωες. Προσπαθώ να είμαι όσο πιο κοντά γίνεται στην αλήθεια και στη μια περίπτωση και στην άλλη.

- Τι είναι εκείνο που κερδίζετε ή προσεγγίζετε καλύτερα με το θέατρο και τι με την πεζογραφία; Γράφοντας τι, τελικά περνάτε καλά;

- Εσείς με τι περνάτε καλά; Βλέποντας θέατρο ή διαβάζοντας ένα βιβλίο; Εγώ το αντίθετο. Περνάω καλά με ό,τι με βασανίζει περισσότερο. Έτσι κι αλλιώς το γράψιμο είναι αυτό που λέμε ψυχοφθόρα διαδικασία. Αλλά στο τέλος νιώθεις ανακούφιση. Επέρχεται ένα είδος κάθαρσης μετά από όλα όσα έχεις …ζήσει(!) γράφοντας.

- Με το… μπλογκ, ποια τα οφέλη; Τι είναι αυτό που σας έκανε να ανοίξετε μπλογκ;

- Δεν θα το πιστέψετε. Ζω σε ένα παλιό πέτρινο σπίτι με χιλιάδες σκάλες και άλλα τόσα δωμάτια κοντά στη θάλασσα, με τον αέρα να φυσσά σαν τρελός τις περισσότερες μέρες του χρόνου και γύρω μου τις περισσότερες ώρες της μέρας σιωπή. Θέλετε κι άλλο λόγο; Συν ότι είμαι βυθισμένη έτσι κι αλλιώς στην αχόρταγη οθόνη ενός υπολογιστή. Ε, τι να σου κάνει ο άνθρωπος. Νιώθει και μοναξιά. Η μπλογκόσφαιρα έχει φίλους. Και ανταλλάσσεις αληθινές απόψεις.

- Και τι τόλμη, αλήθεια, να γράφετε σ’ αυτό και ολόκληρο μυθιστόρημα. Οι… επισκέπτες σας μπορεί να σας κάνουν και να αλλάξετε – ενίοτε- γνώμη;

- Έχω ξεκινήσει να γράφω στον «αέρα» ένα μυθιστόρημα. Αργά με αρκετές διακοπές για άλλα πράγματα, αλλά συνεχίζω. Οι φίλοι σχολιάζουν και άλλοτε με παρακινούν να συνεχίσω έτσι, άλλοτε προτάσσουν μια διαφορετική άποψη. Είναι ανοιχτό σε παρεμβάσεις. Αυτό που λέμε work in progress. Μπορεί και να πετύχει. Μ’ αρέσουν τα καινούρια πράγματα.

- Εχετε αναλογιστεί, αλήθεια, γιατί γράφετε, κυρία Βιτάλη; Δεδομένου του… αφύσικου της γραφής. Ας πούμε μια μέρα έχει λιακάδα, ο κόσμος έξω χαίρεται, και μια γυναίκα, επί τω προκειμένω, εσείς, ξημεροβραδιάζεστε στον υπολογιστή σας.

- Ε, αυτό είναι το πρόβλημα. Λέτε να τα παρατήσω; Αυτό θα κάνω. Κάποια μέρα. Θα ξυπνάω το πρωί και θα πηγαίνω για ψάρεμα… Θα γράφω μετά.

- Ή και στις έρευνές σας. Στην <ιερή> πολύ μοχθήσατε…

- Λοιπόν, ξέρετε τι είναι το καλύτερο στο γράψιμο; Το πριν. Όταν ψάχνεις και ανακαλύπτεις. Για την «Ιερή Παγίδα» και το προηγούμενο βυζαντινό μου μυθιστόρημα το ψάξιμο κράτησε 11 χρόνια. Το γράψιμο πέντε. Έμβλημά μου …η βραδύτητα. Λατρεύω τον Κούντερα φαίνεται.

- Τι ξορκίζετε, γράφοντας, δηλαδή; Φόβο, απώλεια, χρόνο… μοναξιά…

-Ξέρετε απ’ αυτά. Κι εσείς γράφετε. Θα πρόσθετα μόνο ένα ακόμη θέμα. Την απόρριψη! Είναι πολύ καυτό… «υλικό» για έναν συγγραφέα. Εννοώ την απόρριψη σαν άτομο βέβαια. Θυμηθείτε τον Κάφκα.

- Πρωτογράψατε; Πώς έφτασε, αλήθεια, ως εσάς η πρώτη ιστορία;

- Ήμουν πολύ μικρή. Δεν την έγραψα όμως. Δεν ήξερα να γράφω ακόμη. Την έλεγα. Ήταν κάποιοι πάνω σε μεγάλα καφετιά άλογα και καθώς κάλπαζαν πάνω στο χώμα οι οπλές τους πλήγωναν τη γη και αναπηδούσε το αίμα της! Αλλά δεν μπορώ να πω πώς έφτασε μέχρις εμένα αυτό. Την ενσωμάτωσα τώρα στην «Ιερή Παγίδα» μετά από τόσα πολλά χρόνια.

- Από πλεόνασμα ή από έλλειμμα γράφουμε;

- Νομίζω είναι η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Από το έλλειμα που δημιουργεί το πλεόνασμα καθώς πλημμυρίζει.

- Και είναι αλήθεια εκείνο που λένε ότι ένα βιβλίο σε βάθος χρόνου προσπαθούμε; Δεδομένου του ότι ο καθένας μας έναν γρίφο ζωής συνήθως πασχίζει να λύσει, υπάρχει έμμονη ιδέα γραφής και ποια η δική σας;

-Υπάρχουν απίστευτες εμμονές στο μυαλό ενός συγγραφέα. Όπως και στο μυαλό κάθε ανθρώπου, μεταξύ μας τώρα. Από μια εμμονή πάντα ξεκινάμε. Είναι πάντα η ίδια. Αλλά παρουσιάζεται με διαφορετικά πρόσωπα. Κι εγώ έχω την τάση να την σωματοποιώ. Αλλά δεν λέγεται. Μόνο γράφεται.

- Παιχνίδια εξουσίας, κυρία Βιτάλη υπάρχουν παντού; Και στον έρωτα; Ειδικά στον έρωτα;

- Να μια εμμονή μου. Ο έρωτας. Με πολλές μορφές. Παθιασμένος. Απατημένος. Ματωμένος. Αλωμένος. Λυτρωτικός. Θεϊκός. Και πάντα εξουσιαστής. Και φυσικά εκμεταλλευτής.

- Η σχέση μητέρας – κόρης που κατά καιρούς σας απασχολεί, ενέχει εξουσία;

-Κάτι βαθύτερο. Εκδίκηση! Αλλά όχι της μητέρας προς την κόρη. Αλλά της μητέρας προς τη δική της μητέρα που την προβάλει στην κόρη. Ακούγεται μπερδεμένο; Το ανακάλυψα όμως γράφοντας το τελευταίο μου θεατρικό έργο, το «Addio del passato».

- Και όσον αφορά την γραφή, ανάμεσα στον συγγραφέα και στο μυθιστόρημα; Ο εξουσιαστής είναι πάντοτε ο συγγραφέας; Υπάρχουν φορές που οι ήρωες, τελικά, επαναστατούν; Εσείς έχετε αντιμετωπίσει ποτέ τέτοιους εξεγερμένους ήρωες;

-Κατ’ εξοχήν εξεγερμένους. Και γι’ αυτό τους λατρεύω και αφήνομαι στην εξουσία τους που κατά βάθος είναι η δική μου εξουσία και τάχα μου τους την παραχωρώ.

Από την ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ

(Δημοσιεύτηκε στο ΕΘΝΟΣ της Κυριακής 19.8.2007)